China flirt uitbundig met de EU om samen Trumps handelsoorlog te omzeilen

De Chinese regering pakte vorige week ongegeneerd uit om Brussel te verleiden samen een alliantie tegen de Amerikaanse president Donald Trump te sluiten. De weduwe van de bekendste Chinese dissident Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo werd ineens vrijgelaten en mocht naar Duitsland. Het Duitse chemieconcern BASF kreeg toestemming voor een nieuwe fabriek die honderd procent in Duitse handen is – de eerste zonder de verplichte Chinese joint-venture constructie.

Het Franse rundvlees mag China na een jarenlang verbod weer binnen. Bovendien flirt het Chinese staatsinvesteringsfonds CIC met Europa als ‘de aantrekkelijkste bestemming’ voor Chinees geld. Het CIC heeft 810 miljard dollar in kas, dus dat gaat niet om een paar bedrijventerreintjes.

Het waren slechts de eerste avances, zegt Kerry Brown, China-expert van het Londonse Kings College. ‘De rozen staan op tafel, het bed is opgemaakt en nu moet de EU zijn jachtinstinct laten zien. Deze kans komt eens in een generatie voorbij.’ 

Het eerste afspraakje eindigde maandag met een lijvige slotverklaring over samenwerking. Het bevatte een bezwerende mantra om het internationale systeem overeind te houden tegen de ondermijnende acties van Trump. Europa wordt gemotiveerd door geloof in de normen en waarden van de multilaterale instituten. China deelt die principes niet, maar de voorspelbaarheid en stabiliteit van zo’n Wereldhandelsorganisatie en andere internationale afspraken vindt Beijing handig.

Tijdens voorgaande edities van de EU-Chinatop liepen slotverklaringen stuk op onderlinge frictie. De Europees-Chinese verhouding is tobberig: de stijve EU met zijn hooggestemde idealen tegenover het hyperflexibele China, dat niet warm loopt voor Europese waarden als mensenrechten en open markten. Bovendien waren voor China goede betrekkingen met Washington altijd de diplomatieke hoofdprijs: de grootste handelspartner, de machtigste tegenspeler.

Nu vinden China en Europa elkaar op de barricaden om de vrijhandel te verdedigen. Als grootmeester in het pragmatisme doet Beijing alsof het nooit anders is geweest. Brussel voelt zich daar ongemakkelijk onder.

Eigenlijk deelt de EU namelijk Trumps klachten over China: de EU wil meer toegang tot de Chinese markt en is ook bezorgd over Chinese investeringen in gevoelige strategische sectoren. Maar zowel China als Europa ergert zich aan de onzekerheid die Trump veroorzaakt, met als grootste irritatie de handelsoorlogen waar Washington Beijing en Brussel beiden in zuigt. EU-president Donald Tusk in Beijing: ‘We zijn ons allemaal bewust van het feit dat de architectuur van de wereld voor onze ogen aan het veranderen is.’

Beijing staat klaar met een map vol uitgewerkte bouwplannen voor een Chinese-Europese vesting tegen Trump. Brussel hoeft slechts samen met China dat bolwerk tegen protectionisme op te trekken en de wereld is er direct een stuk beter aan toe, vindt Beijing. De EU reageert zuinig. Juncker: ‘Als China zich wil openen kan het dat zo doen. China weet hoe dat moet.’

Het Europese wantrouwen over de economische koers van China zit diep. Toch is de economie - bij gebrek aan echte verbondenheid inzake mensenrechten of internationale politiek - het terrein waarop Beijing de Europeanen in de armen probeert te sluiten. Maar de EU is nog steeds niet gecharmeerd van China’s paradepaardje De Nieuwe Zijderoute, een netwerk van handelsroutes die Europa, Centraal-Azië en China tot een grote handelszone smeden. China probeert landen in Europa warm te krijgen voor spoorlijnen, havens, wegen en andere infrastructuur. Omdat de EU daarbij niet staat te juichen, duwt Beijing die route desnoods zonder Brussel verder Europa in.

Onder de onhandige naam ‘16 + 1’ praat China met Europese partners. Of het nu lidstaten, kandidaat-lidstaten of landen zijn die niets met de Europese Unie te maken hebben, ze mogen allemaal om de beurt Zijderoute-miljoenen afsmeken. Zo verdrongen Montenegro, Roemenië, Bosnië-Herzegovina en Servië zich voor de aanleg van snelwegen door Chinese staatsbedrijven. Die worden nu gebouwd, maar prestigieuze projecten zoals de hogesnelheidslijn tussen Boedapest en Belgrado stuitten al voor de eerste schop de grond in ging op problemen met de Europese aanbestedingsregels.

Onderlinge competitie tussen Europese landen is voordelig voor China, maar de Zijderoute-projecten staan haaks op de integratie van de Europese economie, zegt Guenter Heiduk, specialist Aziatische economie van de Warsaw School of Economics. ‘Brussel ziet de Zijderoute als een splijtzwam en is ook huiverig dat China te veel politieke invloed krijgt. Die zorgen moet China eerst serieus nemen.’