Nieuwsfoto van het Jaar: ‘krachtig en verdrietig’ inkijkje in de Gazastrook

Terwijl de oorlog tussen Hamas en Israël nog voortdurend in het nieuws is, gaat de prijs voor de Foto van het Jaar naar de Palestijnse fotojournalist Mohammed Salem (1985) voor zijn confronterende beeld van de Palestijnse Inas Abu Maamar (36), die het lichaam omarmt van haar vijfjarige nichtje Saly. Zij kwam samen met haar moeder en zus om toen een Israëlische raket insloeg in hun huis in de Zuid-Gazaanse stad Khan Younis.

De jury prijst het beeld vanwege de zorg en het respect waarmee het is gemaakt, en de wijze waarop het een ‘metaforische en letterlijke inkijk geeft in een onvoorstelbaar verlies’. De vrouw draagt een okergele hoofddoek en haar hoofd is gebogen. We kunnen niet zien wie ze is en we komen ook niets over het kind te weten, ook niet of het een jongen of een meisje is.

Krachtig en verdrietig

Mohammed Salem werkt al jaren vanuit de Gazastrook, met name voor de internationale nieuwsdienst Reuters. In 2010 won hij de tweede prijs in de eertijdse World Press Photo-categorie ‘Spot news’ met een foto over hetzelfde conflict, gemaakt op 8 januari 2009: witte fosforbommen ontploffen boven Gaza-Stad tijdens het Israëlische offensief tegen Hamas-militanten in de Gazastrook. In 2023 werd Salem onderscheiden met de Olivier Rebbot Award, de prijs van de Overseas Press Club of America. De titel van die winnende foto: Gaza, Hell on Earth.

Zijn World Press Photo van het Jaar maakte Salem op 17 oktober 2023 in het mortuarium van het Nasser Hospital, waar bewoners op zoek waren naar vermiste familieleden. Salem zag de vrouw op de grond hurken, snikkend, het lichaam van het kind stevig omhelzend. Het was slechts enkele dagen nadat zijn eigen vrouw was bevallen.

“Het was een krachtig en verdrietig moment en ik had het gevoel dat het beeld het bredere gevoel samenvat van wat er in de Gazastrook gebeurde,” aldus Salem. “Mensen waren in de war en renden van de ene plek naar de andere, vrezend voor het lot van hun dierbaren. Deze vrouw trok mijn aandacht doordat ze het lichaam van het kleine meisje vasthield en weigerde los te laten.”

De winnende foto werd al een ‘oorlogsmonument’ genoemd, en is vergeleken met het iconische (zwart-wit)beeld waarmee de Amerikaanse fotojournalist James Nachtwey in 1993 de fotowedstrijd won. Daarop staat een moeder die haar kind, gewikkeld in een lijkwade, naar een massagraf draagt in het door hongersnood geteisterde Soedan.

Uitdagende omstandigheden

Salems foto werd eerder deze maand al bekroond in de categorie ‘Singles’ door de Aziatische jury (sinds 2022 heeft de organisatie van de internationale persfotografiewedstrijd de wereld verdeeld in zes regio’s om de competitie diverser te maken) en werd vervolgens beoordeeld door de overkoepelende jury onder leiding van de Britse Fiona Shields, hoofd fotografie van The Guardian.

“Alle winnende beelden hebben zo’n kracht om een specifiek moment over te brengen, terwijl ze ook resoneren buiten hun eigen onderwerp en tijd. Dat is wat we hoopten te vinden,” aldus Shields. “Veel fotografen werken momenteel in zeer uitdagende en bijna onvoorstelbare omstandigheden, dus wilden we ervoor zorgen dat we de volledige breedte van het ingediende werk voor het voetlicht zouden brengen.”

Die jury gaf de prijs voor het Verhaal van het Jaar aan de Zuid-Afrikaanse fotograaf Lee-Ann Olwage voor haar diep menselijke serie Valim-babena, over de 91-jarige Paul Rakotozandriny die al elf jaar aan dementie lijdt. In zijn geboorteland Madagaskar is weinig bekend over de ziekte, waardoor mensen die eraan lijden gestigmatiseerd worden. De familie van Rakotozandriny ging er ook lang van uit dat hij ‘gek was geworden’ of schreef zijn symptomen toe aan alcoholgebruik. “De beeldenselectie is samengesteld met warmte en tederheid en herinnert de kijkers aan de liefde en nabijheid die nodig zijn in een tijd van oorlog en agressie over de hele wereld,” aldus de jury.

Tentoonstelling in De Nieuwe Kerk

De Venezolaanse fotograaf Alejandro Cegarra won de Long-Term Project Award met The Two Walls, een project waaraan hij werkt sinds hij in 2017 van Venezuela naar Mexico vluchtte. De jury was van mening dat de specifieke positie van Cegarra als migrant een gevoelig mensgericht perspectief biedt, waarin de keuzevrijheid en veerkracht van migranten centraal staan. In 2019 won hij ook al de derde prijs in dezelfde categorie.

De Open Format Award ging naar de Oekraïense fotojournaliste en documentairefilmer Julia Kochetova, die in haar website War Is Personal fotojournalistiek samenbrengt met een persoonlijk dagboek, poëzie, audiofragmenten en muziek om aan de wereld te laten zien hoe het is om te leven met oorlog als dagelijkse realiteit.

De vier wereldwijde winnaars van World Press Photo werden gekozen uit 24 regionale winnaars, die door zes regionale jury’s werden gekozen uit 61.062 inzendingen, ingediend door 3.851 fotografen uit 130 landen. Er vielen geen Nederlandse fotografen in de prijzen. Alle winnende foto’s zijn van 19 april tot en met 14 juli te zien in De Nieuwe Kerk op de Dam en gaan aansluitend op wereldtournee in meer dan zestig steden.

Over de auteur: Jan Pieter Ekker is chef van de kunstredactie van Het Parool. Hij schrijft met name over beeldende kunst, film en fotografie en kunstbeleid en -subsidies.