Deze ov-werknemers worden bespuugd, geslagen en bedreigd: ‘Je zit daar als een rat in de val’

Vorige week nog, in de sprinter bij Weesp, zat een passagier in de eerste klas met een kaartje voor de tweede. Hoofdconducteur Priscilla van Barlingen (40) wilde extra kosten in rekening brengen, maar dat escaleerde. “Hij werd zo boos dat hij de glazen deur tussen de eerste en tweede klas intrapte. Die barstte in duizenden stukjes. Hij trapte echt mijn richting op, maar omdat ik niet gewond ben geraakt, hebben we alleen aangifte van vernieling kunnen doen.”

Dat zijn incidenten, maar vrijwel dagelijks maakt Van Barlingen schelden, een grote mond, intimidaties en bedreigingen mee. “Ik ben, denk ik, wel vijftig keer op een dag aan het vragen of mensen de voeten van de bank willen halen. Dan krijg je vaak nog een grote mond of word je vies aangekeken.”

Een boete uitschrijven gaat regelmatig gepaard met schelden of dreigen. Of de zwartrijder heeft geen identiteitsbewijs bij zich. “Dan sta je eigenlijk al klem. Je kunt niet voor elk kaartje de trein stil laten zetten. Dat weten zij ook, daar sturen ze op aan.”

Twee gezichten

Het wordt volgens Van Barlingen, tevens actief FNV-lid, van kwaad tot erger. “Het is ook niet meer één groep mensen. Voorheen kon je de raddraaiers er wel tussenuit pikken. Maar het is tegenwoordig ook gewoon de werkende Nederlander of de student, die je de huid vol scheldt omdat bijvoorbeeld een trein te kort is.”

Van Barlingen kan er niets aan veranderen, zegt ze. “Vervolgens draai je je om en ga je weer verder. Eerst vang ik een bedreiging op en drie seconden later zeg ik: ‘Goeiemiddag, fijne reis.’ Maar het is natuurlijk heel gek dat ik echt twee gezichten moet hebben op mijn werk.”

Zaterdagavond om 22.30 uur staat het openbaar vervoer in Amsterdam drie minuten stil. Het is een landelijke actie tegen agressie tegen ov-personeel. Aanleiding was de zoveelste mishandeling van een NS-conductrice. Het GVB verklaarde zich solidair met de actie.

Het aantal incidenten bij de NS steeg in 2022 met 30 procent ten opzichte van het voorgaande jaar, en in 2023 was er opnieuw een stijging van 8 procent. Het GVB ziet, vergeleken met het kwartaalgemiddelde van 2023, een stijging van 14 procent over het eerste kwartaal van 2024 van meldingen van agressie.

Spugen en handgebaren

Daar kan Bart (58, liever geen achternaam) die al 38 jaar op de bus in Amsterdam rijdt, over meepraten. “Spugen, schelden, handgebaren van: ik schiet je dood of ik snij je keel door. Met uitstappen andere mensen wegduwen of op de kleren spugen. Het is een algehele verharding. En mensen kijken toe, niemand doet meer wat. Het is allemaal normaal geworden, dat is het grote probleem.”

Als een bus is uitgevallen, komen passagiers verhaal halen, tot in de wachtruimte van de chauffeurs aan toe. “Dan beginnen ze daar te schelden en te tieren: ‘Dit is nou de zoveelste keer, ik word er schijtziek van, jullie zitten met z’n drieën niks te doen.’ Terwijl die chauffeurs ook weleens pauze hebben, en er niks aan kunnen doen als een rit uitvalt.”

Het zijn niet alleen passagiers, maar ook automobilisten die zijn bus klemrijden. “Dan vinden ze dat je te snel van de halte bent opgetrokken en komen ze bij je raampje schelden, of beginnen tegen de deur te trappen. Je kan niet weg, dus je zit daar maar gelaten terwijl je helemaal stijf wordt gescholden, als een rat in de val, zeg maar.”

Het is een optelsom, volgens Bart. “Op veel dingen reageer ik niet eens meer als de situatie dreigend wordt. Of als een hele groep achterin rotzooi achterlaat en drinken over de banken giet. Je ziet veel door de vingers, anders heb je iedere dag wel problemen. Zeker als de scholen sluiten, tussen één en vier. Dan kom je bij zo’n halte bij een school en denk je: ‘Oh oh, daar gaan we weer.’ Schreeuwen, knokken, allemaal gedoe. Ik kan er niet precies een vinger opleggen, maar het lijkt wel of de jeugd na corona een beetje losgeslagen is.”

Tot tien tellen

Jaap (55, ook liever geen achternaam), vijftien jaar conducteur op de tram, is bespuugd en ook een keer geslagen. “Dus ik heb alle soorten agressie meegemaakt. De man die me sloeg was helemaal doorgedraaid, al vanaf het begin. Dan moet je toch iets doen, want er zitten andere passagiers in de tram. En dat spugen was laatst nog een keer. Ze zaten te schreeuwen en tieren achterin en ze waren het er niet mee eens dat ze aangesproken werden. Toen kreeg ik de volle laag. Het enige dat je dan kunt, is rustig worden en tot tien tellen, want we hebben geen handhavende bevoegdheid.”

Of mensen worden boos als de deur niet meer opengaat. “Maar ze komen op hun gemak aanlopen, omdat ze denken: die wacht wel. Of ze vinden met hun telefoon spelen belangrijker dan opstappen. Maar als ik dan wegrijd, worden ze agressief.”

Bang is Jaap niet. “Nee, maar je bent wel voorzichtiger. Je kijkt sowieso wie allemaal bij de halte staan. En dan weet je het vaak al, sommige mensen herken je natuurlijk, die heb je al een paar keer eerder gehad. Maar het blijft gewoon een leuke baan. Ik maak ook heel gezellige dingen mee, en dat laat ik niet vergallen door sommige mensen.”

Over de auteur: Hans van der Beek werkt al ruim 25 jaar voor Het Parool. In het verleden had hij populaire rubrieken als Hans Halveert en Schuim, nu schrijft hij vooral Amsterdamse achtergrondverhalen en reportages.