Luister naar

Rijkste man is niet zo’n filantroop

Nieuws
Met een vermogen van 152 miljard dollar is Amazon-baas Jeff Bezos sinds deze week de grootste rijkaard in de moderne geschiedenis. Nu wacht de volgende uitdaging: hoe al dat geld uit te geven?
Koen Haegens redactie vk
vrijdag 20 juli 2018 om 03:00
Rijkste man is niet zo’n filantroop
Rijkste man is niet zo’n filantroop ap / Donna Blankinship

Seattle

Of hij de legendarische rijkdommen van oeroude koningen als Croesus of Salomon overtreft, kan geen mens met zekerheid zeggen. Maar vaststaat dat Jeff Bezos sinds deze week de rijkste aardbewoner in de moderne geschiedenis is. Maandag brak de oprichter en CEO van online-winkel­imperium Amazon door de grens van 150 miljard dollar (bijna 130 miljard euro). Dat blijkt uit de miljardairslijst van persbureau Bloomberg.

Het oude record stond op naam van Microsoft-oprichter Bill Gates. Eind jaren negentig, aan de vooravond van de internetcrisis, tikte diens fortuin kort de 100 miljard dollar aan. Rekening houdend met het huidige prijsniveau zou dat goed zijn voor 149 miljard dollar. Tegenwoordig moet Gates genoegen nemen met 95 miljard dollar en een tweede plaats in het rijkenklassement. De reden daarvoor is simpel. Hij heeft, naar verluidt mede op aandringen van zijn moeder, de afgelopen jaren zo’n een vijfde van zijn vermogen weggegeven. Samen met zijn vrouw wil hij via de Bill & Melinda Gates Foundation onder meer malaria de wereld uit helpen.

Zij zijn niet de enigen. Filantropie is anno 2018 net zo populair onder de superrijken als een eigen sportteam, megalomane plezierjachten of een topstuk van Picasso aan de muur. Theo Schuyt, hoogleraar filantropische studies aan de Vrije Universiteit, spreekt van het ‘transformatie-mechanisme’. ‘Geld geeft niet uit zichzelf aanzien’, legt hij uit. ‘Bestrijd je met je miljarden malaria, dan win je aan maatschappelijk prestige en aan macht.’

vermogen teruggeven

De onbetwiste nummer één onder deze ‘filantrokapitalisten’ is niet Gates, maar investeerder Warren Buffett. Hij behoort tot de 183 rijkaards die zich gecommitteerd hebben aan de ‘Giving Pledge’, waarin beloofd wordt de helft van hun vermogen ‘terug te geven’ aan de maatschappij. Buffett is die grens allang gepasseerd. Deze eeuw heeft hij volgens The Chronicle of Philanthropy 46 miljard dollar gedoneerd.

Dat geldt niet voor Bezos. De 54-jarige datamiljardair zag zijn vermogen de afgelopen jaren razendsnel aanzwellen. Behalve de stijgende aandelenkoers van Amazon – Bezos bezit 16 procent van de aandelen – heeft dat nog een andere reden. Bezos is niet zo van de traditionele liefdadigheid. Hoewel hij vorig jaar per tweet zijn volgers om suggesties vroeg voor effectieve goede doelen, blijft hij met minder dan 0,1 procent van zijn vermogen onder de tien rijkste Amerikanen vooralsnog hekkensluiter filantropie.

Hoe dan al die miljarden te spenderen? Desgevraagd wees Bezos ­onlangs in een interview vol enthousiasme op zijn grote hobby: ruimtevaart. Elk jaar pompt hij 1 miljard dollar in zijn onderneming Blue Origin. Dat hoopt op korte termijn commerciële ruimtevluchten aan te kunnen bieden. Kosten: twee tot drie ton per ticket. Het uiteindelijk doel is om andere planeten te koloniseren. ‘Het zonnestelsel kan makkelijk een biljoen mensen onderhouden’, schetste hij de jongensdroom die hij naar eigen zeggen al sinds zijn vijfde koestert. ‘We zouden duizend Einsteins en duizend Mozarts en onbeperkte grondstoffen en zonne-energie hebben.’

Die voorliefde voor technische ­hoogstandjes boven alledaagse oplossingen, voor ruimtevaart boven mala­riapillen, deelt Bezos met collega-entrepreneurs uit Silicon Valley als Elon Musk van Tesla en Mark Zuckerberg van Facebook. Met die laatste is er nog een andere opvallende overeenkomst. Bezos’ Blue Origin is geen non-profitorganisatie, maar kan gewoon winst maken. Net als het ‘Chan Zuckerberg Initiative’ van de Facebookoprichter en zijn vrouw. In een open brief aan hun pasgeboren dochter kondigden zij eind 2015 aan hier 99 procent van hun aandelen in te stoppen. Hun initiatief gedraagt zich als een durfinvesteerder. Er wordt geld gestopt in goede doelen, maar net zo goed in veelbelovende, commerciële start-ups.

‘hypocriet’

‘Disruptieve filantropie’, noemt de Amerikaanse hoogleraar rechten Dana Brakman Reiser dat. Tegenover de iets minder uitbundige belastingvoordelen staan tal van plussen, schrijft zij in een recente studie. Zo’n vennootschap ‘heeft de handen vrij om traditionele giften te combineren met strategische investeringen en politiek activisme’. Ook privacy speelt een rol. Denk aan de Nederlandse ANBI’s: wie voor een algemeen nut beogende instelling in aanmerking wil komen, moet met de billen bloot.

Onomstreden is het allemaal niet. Samen met de vermogenskloof groeit de maatschappelijke onvrede. Volgens ontwikkelingsorganisatie Oxfam ging afgelopen jaar meer dan 80 procent van alle inkomsten naar de rijkste 1 procent. Die zou vervolgens dankzij handige constructies amper belasting betalen. Met als gevolg dat publieke voorzieningen als onderwijs en zorg onder druk komen te staan. En wie moeten ze dan, zeker in de Verenigde Staten, op de been houden? Juist: de rijke filantropen.

Bezos lijkt een typisch voorbeeld van die ontwikkeling. Zijn ruim 560.000 werknemers zouden volgens kritische berichtgeving slecht betaald krijgen en onderworpen worden aan een kadaverdiscipline. Toen Bezos begin dit jaar 33 miljoen dollar doneerde om duizend ‘dreamers’ (jongeren zonder verblijfsvergunning) te laten studeren, vonden sommigen dat hypocriet. ‘Stel je voor’, schreef het tijdschrift Rolling Stone over Amazon, ‘dat zo’n bedrijf zijn werknemers genoeg betaalde om hun eigen kinderen te kunnen laten studeren’.

Filantropie-hoogleraar Schuyt heeft nog een heel ander bezwaar. ‘Wie geven er zowel in Nederland als in Europa het meest aan goede doelen? De gewone huishoudens’, zegt hij. ‘Maar alle aandacht gaat ook nu weer naar de superrijken. Terwijl de meeste van die kapitalistische patjepeeërs een veel kleiner deel van hun vermogen weggeven dan jij en ik.’ <

Mark Zuckerberg

leeftijd:34 jaar

vermogen:84 miljard dollar

rijk door:Facebook

geeft aan:Chan Zuckerberg Initiative (o.a. medisch onderzoek, start-ups)

Warren Buffett

leeftijd:87 jaar

vermogen:79 miljard dollar

rijk door:investeerder Berkshire Hathaway

geeft aan:Bill & Melinda Gates Foundation

Bill Gates

leeftijd:62 jaar

vermogen:95 miljard dollar

rijk door:Microsoft

geeft aan:Bill & Melinda Gates Foundation (o.a. malariabestrijding, onderwijs)

Bernard Arnault

leeftijd:69 jaar

vermogen:75 miljard dollar

rijk door:LVMH (o.a. Dior, Louis Vuitton)

geeft aan:Louis Vuitton Foundation (cultuur, museum)

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
De Tata-staalfabriek in IJmuiden deze week vanbinnen.

Kabinet zet in op vergroeningsplan voor Tata, dat schatkist tot 2,5 miljard kan kosten

Tata Steel moet blijven bestaan en het kabinet wil op korte termijn met het bedrijf om de tafel om afspraken te maken over versnelde vergroening. Dat mag 2,5 miljard euro kosten.

Het is niet per se moeilijk om zonder makelaar een huis te kopen of verkopen, zegt Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis.

Zonder makelaar een huis (ver)kopen: hoe doe je dat? 'Een makelaar is geen tovenaar'

Een huis kopen of verkopen zonder makelaar scheelt kosten. Maar het vraagt ook meer van kopers en verkopers. Hoe pak je dat aan en waar moet je op letten?

Algemeen directeur en medeoprichter van Roetz Tiemen ter Hoeven in de werkplaats in Amsterdam-Noord waar de sociale onderneming op duurzame wijze fietsen een tweede leven biedt.

Roetz bouwt hippe nieuwe fietsen door onderdelen te 'oogsten' van wegroestende wrakken

Waar veel oude of kapotte fietsen een lot op de schroothoop beschoren is, krijgen deze bij Roetz een nieuw leven. Zo repareert de sociale onderneming onder andere ov-fietsen van NS, met ‘geoogste’ onderdelen uit andere rijwielen.

Tjerk 't Lam en zijn vrouw Lydia in Plus-filiaal Bieshof in Dordrecht. Aanstaande maandag krijgt de winkel een nieuwe eigenaar. Zonder koopzondag ziet de ondernemer geen perspectief op lange termijn.

Tjerk stopt met zijn supermarkt, omdat hij niet op zondag open wil. 'Alles jaagt steeds meer door'

De christelijke ondernemer Tjerk ‘t Lam uit Dordrecht ziet geen toekomst meer voor zijn supermarkt zonder open te gaan op koopzondagen. Daarom stopt hij. Principieel was dat geen lastig besluit, zegt hij, maar emotioneel wel.

Gedupeerden met protestborden demonstreren op het terrein van verzekeraar Achmea. ‘Terugkijkend had klanten niet zo veel leed toegebracht mogen worden.’

De woekerpolis was het grootste financiële schandaal ooit. Kan zoiets weer gebeuren?

Met de laatste grote schikkingen in zicht, loopt de woekerpolisaffaire na dertig jaar ten einde. Hoe kon het ‘grootste financiële schandaal uit de Nederlandse geschiedenis’ zo ontsporen? En kan het weer gebeuren?

De architecten van Bureau B+B houden zich bezig met stedenbouw en landschapsarchitectuur.

Het Nederlandse landschap vraagt veel: duurzaam, klimaatbestendig én natuurinclusief

In een land dat worstelt met ruimtegebrek en klimaatverandering zijn de uitdagingen voor landschapsarchitecten veel complexer geworden. Bureau B+B legt de lat extra hoog. 'Als het werk af is, is het nog niet af.'