Direct naar artikelinhoud
ReportageDrijvende kerncentrale

Drijvend Tsjernobyl? ‘Dit ontwerp kent geen gevaren’

Aan boord van de kerncentrale Akademik Lomonosov, waar ingenieur Vladimir Iriminkoe een rondleiding geeft.Beeld Emile Ducke

Rusland gaat binnenkort de eerste drijvende kerncentrale ooit te water laten. Doel: verplaatsbare energie opwekken om het noordpoolgebied mee te kunnen koloniseren. Correspondent Tom Vennink krijgt alvast een rondleiding. ‘Achter deze muur zitten de reactoren.’

Terwijl de splijting van uranium­kernen op gang gebracht wordt aan boord van de eerste drijvende kerncentrale ter wereld, begint er een zoemend geluid te klinken in de gang langs de controlekamer. ‘Hmm, ik weet ook niet wat dat is’, zegt Vladimir Iriminkoe, een ­senior ingenieur van de centrale. ‘Misschien water of lucht in een van de buizen.’

Iriminkoe, drie voorlichters en tien journalisten luisteren aandachtig naar het geluid. Aangezien de testen met de kernreactoren plaatsvinden tijdens de rondleiding is het vanwege veiligheidsredenen helaas niet mogelijk om het even te vragen in de controle­kamer, vertelt de ingenieur. Trots vervolgt hij: ‘Recht achter deze muur zitten de twee reactoren, we zijn nu heel dichtbij.’ De kerncentrale deint zachtjes op de golven in de Baai van Kola, een inham van de Barentszee.

Rusland heeft de eerste drijvende kerncentrale gebouwd en viert dat als een nationale overwinning. Amerikaanse wetenschappers hebben plannen voor dergelijke centrales, maar zijn nog niet aan de productiefase begonnen. China wil er twintig bouwen, maar is nog ver van een tewaterlating.

‘Het is alsof je meewerkt aan de eerste raket die de ruimte ingaat’, zegt Iriminkoe, die ervoor moet zorgen dat de centrale geen radioactieve ­sporen achterlaat in zee. ‘Het is de ­allereerste. Niet de tweede of de derde.’

Overal aan boord ruikt het naar natte verf. De schilders zijn net klaar met het Russische wapen: de gouden tweekoppige adelaar op het rode schild pronkt fier boven op de toren met de radars.

Vladimir Iriminku aan boord van de drijvende kerncentrale in Moermansk.Beeld Emile Ducke

Iriminkoe leidt de groep via smalle gangen en steile trappen langs de faciliteiten aan boord: een zwembad met een poster van een tropisch strand, een traditioneel Russische sauna waar bemanningsleden elkaar ter ontspanning met een roe op de rug kunnen slaan, een bar waar geen alcohol gedronken mag worden. Maar de journalisten zijn geïnteresseerder in de vraag: is een drijvende kerncentrale wel veilig?

Nu ligt de Akademik Lomonosov nog aan touwen in de haven van Moermansk. Maar in augustus trekt de kerncentrale de ijsschotsrijke Noordelijke IJszee op richting Pevek, een afgelegen havenstadje in de poolcirkel dat elektriciteit nodig heeft.

‘Wij maken ons geen zorgen over de veiligheid’, zegt de directeur van de centrale, Kirill Toropov, in de vergaderzaal aan boord met een grote Russische vlag.

Naast hem zit Dmitri Aleksejenko, plaatsvervangend directeur van de bouw en exploitatie van de centrale. Die grinnikt als er opnieuw een vraag komt over mogelijke gevaren. ‘Wij denken niet aan wat er mis kan gaan. Het ontwerp sluit alle potentiële gevaren uit.’

Fuku­shima

Voorstanders van drijvende kerncentrales, onder wie ook Amerikaanse en Chinese wetenschappers, stellen dat de risico’s op water juist kleiner zijn dan op land. Gevaren bij tsunami’s en aardbevingen zijn miniem, zeggen ze. De kernramp bij de Japanse stad Fuku­shima werd in 2011 veroorzaakt door een tsunami waarbij de koelsystemen van de centrale overstroomden. Als er een noodstop nodig is bij de drijvende centrale, dan is er altijd water in de buurt om te koelen, zo stellen de voorstanders.

Wat wel kan: een tsunami die de hele centrale het land opwerpt. Dan is er noodkoeling voor 24 uur. Dat is korter dan bij de meeste centrales op land.

De twee functionarissen van Rosatom, Ruslands staatsbedrijf voor kernenergie, hebben het liever over de voordelen van de drijvende centrales. Zoals de beweegbaarheid: de centrales kunnen verplaatst worden naar afgelegen plekken waar elektriciteit nodig is. ­Zeker in Rusland, waar slechts 30 procent van het grondgebied toegang heeft tot het centrale elektriciteitsnetwerk, is een verplaatsbare energiebron een uitkomst.

Een hele serie drijvende centrales moet Ruslands uitbreiding in het noordpoolgebied gaan ondersteunen. Rusland profiteert van het smeltende ijs in de Noordelijke IJszee door economische, industriële en militaire activiteiten te ontplooien in het gebied. Plaatsvervangend directeur Alek­sejenko: ‘Dit schip is specifiek bedoeld om de strategische belangen van Rusland in het noordpoolgebied te behartigen.’

De twee reactoren van de Akademik Lomonosov leveren samen 70 megawatt, genoeg elektriciteit voor een stad met 100 duizend inwoners. Dat is veel minder dan de 1.500 megawatt van een centrale op land.

‘Daardoor zijn de gevolgen van een zeer ernstig ongeluk op een schip in verhouding aanmerkelijk kleiner’, zegt Wim Turkenburg, atoomfysicus en emeritus energiehoogleraar van de Universiteit Utrecht. ‘Maar dat is mede afhankelijk van de afstand van de kerncentrale tot bevolkingscentra.’

Het zwembad met ‘tropisch uitzicht’.Beeld Emile Ducke

Rood knipperlicht

Staatsbedrijf Rosatom zou onderhandelingen voeren met andere landen om de energie van drijvende kerncentrales te verkopen. Hele steden zouden van stroom voorzien kunnen worden door een schip voor de kust. Groen en goedkoop.

Daarmee zouden landen nog afhankelijker worden van Russische kernenergie. Nu is Rusland al wereldleider in de levering van nucleaire energie in het buitenland. Rosatom bouwt 33 kerncentrales in een reeks landen die geopolitiek belangrijk zijn, zoals Turkije, India, Hongarije en Wit-Rusland.

Milieuorganisaties zijn minder te spreken over Ruslands kernexperiment op water. Greenpeace noemt Ruslands centrale ‘een nucleaire Titanic’.

Want wat drijft, kan zinken. In 1989 en 2000 zonken twee Russische kernonderzeeërs. In 2011 brak er brand uit op een nucleaire ijsbreker. En het schip dat in Moermansk naast de Akademik Lomonosov ligt, is ook geen toonbeeld van veiligheid: de Admiraal Koeznetsov, Ruslands enige vliegdekschip, verloor twee gevechtsjagers op de Middellandse Zee tijdens een missie in 2016 om de Syrische president Assad te ondersteunen en in de haven van Moermansk zonk het dok vanwaar reparaties plaatsvonden, het een na grootste dok ter wereld.

Aan het eind van de rondleiding slaat ook bij de voorlichters even de twijfel toe. Als de journalisten door een scanner lopen, begint een rood knipperlicht te branden en gaat er een sirene af. De scanner blijkt te controleren op radioactieve straling. Er lijkt iets mis met de scanner, want het noodsignaal gaat ook af bij mensen die van de andere kant komen en nog niet op het schip geweest zijn. Bij de vierde passage van de journalisten gaat het alarm niet meer af. Een van de voorlichters: ‘Ziet u, niks aan de hand.’

De haven van Moermansk.Beeld Emile Ducke

Die keer dat het misging

De nieuwe tv-serie over de kernramp in Tsjernobyl is magistraal, schrijft onze recensent Bart Koetsenruijter. ‘Nu al klassiek is de symbolische slotscène van aflevering 3, waarin de eerste besmette doden worden begraven, in metalen kisten in een massagraf dat, terwijl de nabestaanden afscheid nemen, wordt volgepompt met cement.’

Alleen Kremlingezinde media zijn niet te spreken over de serie. Ze spreken van ‘gluiperige trucjes’. ‘De enige dingen die missen zijn beren en accordeons.’

Die keer dat het misging

Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.