Mijn woede over Sywerts slinkse dubbelspel was gezakt: ik zag een gevallen mediafenomeen

Sywert van Lienden was weer eens op televisie. Dat was lang geleden, maar het voelde vertrouwd, en op het eerste gezicht leek er ook weinig te zijn veranderd, Van Lienden was gewoon weer de Van Lienden zoals we hem kenden: welbespraakt, zelfverzekerd en pedant. Hij kon het niet laten om vrijwel elke vraag eerst te becommentariëren alvorens hem te beantwoorden. ‘Nu haal je een aantal dingen door elkaar,’ ‘dat is een te algemene vraag,’ ‘dit is een frame, Tijs.’

Ooit zag ik Van Lienden, hij woonde praktisch naast me, voorbijflitsen op de Jan van Galenstraat. Hij fietste tegen de richting in over het fietspad en botste op een tegenligger. Toen bleek dat zijn fiets aanliep vanwege de door hemzelf veroorzaakte aanrijding, zette hij de achtervolging in op de vrouw die hij van de sokken had gereden om verhaal te halen. Ik stond erbij, keek ernaar en dacht: die is niet te vertrouwen.

Steenrijk, straatarm

Bij Op1 mocht Van Lienden uitvoerig zijn verhaal doen, andere gasten werden zelfs van tafel gestuurd zodat de mondkapjesmiljonair 40 minuten lang ongestoord kon uitweiden over waarom hij best had willen vertellen dat de deal hem gillend rijk had gemaakt, maar dit niet mocht vanwege een geheimhoudingsovereenkomst. En dus dacht heel Nederland dat hij het ‘om niet’ deed, terwijl Van Lienden tegen wil en dank in zijn nieuwe BMW-cabriolet door het Gooi reed. Afijn, het verhaal is zo zoetjesaan wel bekend.

Het ging niet heel goed met hem, zei Van Lienden. “Je probeert elke dag op te staan en er wat moois van te maken, maar als je elke dag klap na klap na klap krijgt, is het soms moeilijk om ’s avonds nog positief te zijn.” Er is beslag gelegd op al zijn bezittingen, hij leeft naar eigen zeggen van 15 euro per week. Prompt werd hij benaderd door het programma Steenrijk, straatarm: of hij mee wilde doen. De mediawereld is cynisch en meedogenloos.

In ongenade

Ik merkte dat mijn woede over Van Liendens slinkse dubbelspel wat gezakt was. Ik zag, meer nog dan een ontmaskerde zwendelaar en een berooide zakenman, een gevallen mediafenomeen. Ooit op het schild gehesen als jonge hemelbestormer, als politiek supertalent, als het lieverdje van De Wereld Draait Door, nu door Op1 aangeduid als ‘de bekendste paria van Nederland’. Gebleven waren zijn maniertjes, zijn bravoure en zijn onuitstaanbare gelijkhebberigheid, maar ontdaan van het aureool van succes had hij toch ook iets meelijwekkends. Hier zat een man die was gaan geloven in zijn eigen mythe, die zich de weldoener des vaderlands had gewaand en die nu verguisd werd door dezelfde mensen die hem daarvoor hadden opgeblazen.

Van Lienden weet dat hij altijd als oplichter te boek zal blijven staan. “Dit duurt al jaren, en verandert nooit,” zei hij, en er klonk berusting in de stem van de CDA’er. ‘Verzonken in een staat van schande,’ schreef J.M. Coetzee in zijn roman In ongenade over David Lurie, een gerespecteerd wetenschapper die ontslagen wordt wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Net zoals Van Lienden dat lijkt te doen, draagt ook Lurie zijn lot: ‘Ik klaag er niet over. Integendeel, ik leef het van dag tot dag en probeer schande als mijn staat van zijn te accepteren. Zou dat voldoende zijn voor God?’

Over de auteur: Roelf Jan Duin schrijft sinds 2014 voor Het Parool, eerst voornamelijk over politiek, nu over maatschappelijke thema’s en populaire cultuur. In zijn rubriek Sterrenstof ontleedt hij wekelijks het medialandschap.