Aan gezond eten hangt hoger prijskaartje

Den Haag

Gezond eten wordt steeds duurder. Voor producten als melk, eieren en fruit is de consument de afgelopen tien jaar 22 procent meer gaan betalen – een veel hogere prijsstijging dan bij ongezonde voedingsmiddelen, waarvoor de consument 13 procent meer moest neertellen.

Dat blijkt uit een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Voedingscentrum, die de voedselprijzen van 2007 tot 2017 met elkaar vergeleken.

In tien jaar tijd werden eieren 37 procent duurder en moest voor vers fruit 28 procent meer worden betaald. Ook bronwater, koffie en thee stonden in 2017 voor 30 procent meer op de kassabon dan in 2007. Echte uitschieters zijn halfvolle en magere melk, die 60 procent duurder werden.

Aan de andere kant zijn ongezonde producten als ijs, snoep en suiker tegenwoordig juist goedkoper dan tien jaar geleden; respectievelijk zijn zij 15, 1 en 10 procent in prijs gedaald.

In het onderzoek is niet gekeken naar de oorzaken van de verschillen in prijsstijging, zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS. Prijzen van groente en fruit zijn volgens hem vooral afhankelijk van de weersomstandigheden en de oogst.

‘Daarnaast speelt suiker waarschijnlijk een grote rol. Dat wordt steeds goedkoper en zit in veel snacks.’ De meeste ongezonde voedingsmiddelen worden bovendien bewerkt in fabrieken, ‘waar een hoge productiviteit is en etenswaren goedkoper gemaakt kunnen worden’.

drijfveren

Volgens Sjoerd van de Wouw, woordvoerder van de consumentenorganisatie Foodwatch, tonen de ­cijfers aan dat het ‘tijd is voor een nieuw gezondheidsbeleid’. Foodwatch roept het kabinet op, af te zien van het plan om de btw op groente en fruit te verhogen, ‘omdat het aantal mensen met voedingsgerelateerde diabetes enorm oploopt’.

Astrid Postma, expert voeding en gezondheid bij het Voedingscentrum, deelt zijn zorgen. ‘Deze prijzen ­helpen de consument, die vooral ­lekker en makkelijk wil eten, niet om een goede keuze te maken.’

Tegelijkertijd wil Postma de onderzoeksgegevens in een breder perspectief plaatsen: ‘Gemiddeld geeft een volwassene 6,50 euro per dag uit voor een maaltijd. Het Nibud heeft uitgerekend dat je voor 6 euro per dag een gezonde maaltijd kunt halen. Dus met wat we nu uitgeven, moet een gezonde maaltijd mogelijk zijn.’

Of een lage prijs op suikerrijk eten ervoor zorgt dat mensen die producten sneller kopen – en omgekeerd: of dure, gezonde producten juist minder gekocht worden – is niet duidelijk. ‘Daar is in Nederland weinig onderzoek naar gedaan’, zegt Postma. ‘Maar uit onderzoek van andere landen, waar bijvoorbeeld de btw op suikerhoudende dranken is verhoogd, blijkt dat die invloed niet groot is. Alleen de prijs aanpassen, zal dus weinig uitwerking hebben op het koopgedrag.’

beloning

Een positieve ontwikkeling is de prijs van thee. Die steeg volgens het ­onderzoek met slechts 8,7 procent. Ook verse groente is minder in prijs gestegen dan gemiddeld (9 procent).

‘Nederlanders moeten meer groente eten’, vindt Rob Holland. Als hoogleraar Sociale Psychologie aan de Radboud Universiteit doet hij onderzoek naar hoe stabiele, duurzame gedragsverandering kan plaatsvinden. ‘Het bevorderen van gezond eetgedrag is daarvan een belangrijk onderdeel.’

Producten met veel calorieën en suiker verkopen zichzelf, legt Holland uit. ‘Die hebben een belonende waarde. Bij het zien van dat soort voedsel gaat er een signaal naar het brein van mensen, dat ertoe leidt dat ze zo’n product willen hebben.’

Groente heeft die belonende waarde van nature niet en fruit alleen tot op zekere hoogte, legt Holland uit. ‘Daardoor wordt het lastig voor mensen om steeds weer te kiezen voor het gezonde alternatief. Hun natuurlijke neiging is voor het ongezonde te gaan.’

De prijs van het product kan die neiging beïnvloeden, stelt hij: ‘Mensen zijn zeker gevoelig voor de prijs. Als je gezonde voedingsmiddelen goedkoper maakt, stijgt de aantrekkelijkheid. Daarom is het een verkeerde trend dat fruit, een alternatief voor een snack, zo veel in prijs is gestegen.’ <