Direct naar artikelinhoud
postuumdouglas rain

De zalvende, mechanische stem van Douglas Rain maakte boordcomputer HAL 9000 ijzingwekkend

Zondag overleed de acteur Douglas Rain (1928-2018), wiens stem onsterfelijk werd als HAL 9000, de op hol geslagen boordcomputer uit de inmiddels vijftig jaar oude sciencefictionklassieker 2001, A Space Odyssey van Stanley Kubrick. 

‘Sorry Dave.’Beeld A Space Odyssey

Voor een acteur die zijn leven had gewijd aan Shakespeare, was het wellicht moeilijk te verteren dat hij werd achtervolgd door een klus die hem eind 1967 slechts anderhalve dag had gekost - negen en een half uur om precies te zijn. De Canadese acteur Douglas Rain, die zondag op 90-jarige leeftijd overleed, werd herdacht met een zin waarin de poëzie ver lijkt te zoeken. De zin luidt: ‘I am sorry, Dave, I am afraid I cannot do that.’ Denk daar zelf een ijzingwekkend stemgeluid bij, dat het midden houdt tussen zalvend en mechanisch, met een niet te plaatsen accent.

Douglas Rain verleende zijn stem aan HAL 9000, de op hol geslagen boordcomputer uit de Amerikaanse sciencefictionklassieker 2001, A Space Odyssey van Stanley Kubrick uit 1968. Als HAL (Rain) spreekt, dan zien we niet meer dan een glazen bol met een rood lichtje, dat nog het meest weg heeft van een starend oog.

In de eerste scripts van 2001 was de boordcomputer nog een ‘vrouwelijk’ personage met de naam Athena. Toen eenmaal HAL 9000 zijn intrede had gedaan, kon het zoeken naar de stem van de computer beginnen. Kubrick, berucht om zijn perfectionisme, probeerde een aantal acteurs, maar vond hun stemmen ‘te emotioneel en te menselijk’. Hij kende de vertelstem van Douglas Rain van een korte Canadese film, Universe, over het heelal. De film was een van Kubricks inspiratiebronnen. Rain had volgens Kubrick het juiste ‘moeilijk te plaatsen Mid-atlantische accent’.

Blote voeten

Hij haalde Rain naar New York, waar de acteur de teksten van HAL 9000 voorlas zonder iets van de film te hebben gezien. Naar verluidt zou hij in de studio zijn blote voeten op een kussen hebben gelegd om de juiste relaxte toon te treffen.

Een van de beroemdste scènes van de film, ‘Sorry Dave’, markeert het moment dat duidelijk wordt dat HAL 9000 niet meer gehoorzaamt en de mens overvleugeld gaat worden door zijn eigen technologie. Een paar jaar na 2001 werd Rain gestrikt door Woody Allen, voor diens sciencefictioncomedy Sleeper (1973). Ook daar vertolkte Rain de stem van een demonische computer en een robotbutler. En in 1984 keerde hij nog een keer terug naar Hal 9000, in het vervolg op Kubricks meesterwerk. Maar hij trok een streep bij een genereus aanbod van Apple om zijn ‘computerstem’ in te zetten voor een Superbowl-commercial over de milleniumbug.

Rain werd geboren in de Canadese stad Winnipeg. Hij was decennia lang verbonden aan het bekende Stratford Festival of Canada, dat draait om de theaterstukken van Shakespeare. In 1972 werd hij genomineerd voor een Tony Award voor zijn rol in het toneelstuk Vivat! Vivat Regina!

Wat is het probleem, vraagt astronaut Dave in 2001, A Space Odyssey aan Hal 9000. ‘I think you know what the problem is’, antwoordt de boordcomputer. Zo gaat Douglas Rain de geschiedenis in - Shakespeare of niet.