Direct naar artikelinhoud
Achtergrond

Burgemeester Femke Halsema blijft in debat over demonstraties het politieoptreden steunen: ‘Ik sta voor de operatie die daar is uitgevoerd’

Burgemeester Femke Halsema en politiechefFrank Paauw tijdens het debat vrijdag.Beeld Eva Plevier

Burgemeester Femke Halsema gaf vrijdagmiddag na een week demonstraties in de stad uitleg aan de gemeenteraad: was de ontruiming van de UvA-campus op Roeterseiland nodig, was het politie-optreden proportioneel en hoe gaat de stad komende demonstraties tegemoet?

en

Een week lang werd gedemonstreerd tegen de banden die de Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft met Israëlische instituties. Maandag op Roeterseiland, dinsdag en woensdag bij het Binnengasthuis, later op het Rokin en bij het Rembrandtplein, donderdag bij Roeterseiland en vrijdag voor de Stopera. Bij meerdere demonstraties koos burgemeester Femke Halsema als hoofd van de driehoek ervoor om in te grijpen.

De gemeenteraad vroeg na het harde ingrijpen om een ingelaste vergadering. De raad wilde met Halsema in debat over de keuzes die ze had gemaakt. Aan de rechterzijde klonk vanuit VVD, JA21 en CDA de kritiek dat de demonstraties eerder afgebroken hadden moeten worden. Aan de andere kant stonden Denk en Lijst Ahmadi-Veldhuyzen: die juist zeiden dat Halsema meer ruimte hadden moeten laten aan de demonstranten.

Halsema verdedigde zichzelf gedurende de week bij de talkshow Pauw en Sophie, op Radio 1 en stuurde voorafgaand aan het debat vrijdag een brief aan de gemeenteraad met de tijdlijn. Halsema zei meermaals: de politie-inzet was proportioneel, demonstranten zochten ‘bewust de confrontatie’ met de politie op, en het is niet aan de gemeente, maar aan de UvA om met studenten tot een vergelijk te komen.

Situatie was onveilig

Meerdere partijen wilden weten: had een groot deel van de agressie voorkomen kunnen worden als Halsema ervoor had gekozen om maandagnacht niet hard in te grijpen? Maar Halsema zei dat ze wel moest. De situatie was onveilig, barricades horen niet bij het demonstratierecht en ze had de demonstranten een kans geboden: als de barricades verwijderd zouden worden, had ze hen hier mogelijk laten overnachten. Daar werd niet naar geluisterd, zei ze.

In de dagen die volgden, werd de stad platgelegd door de demonstraties. Agenten gebruikten geweld tegen de demonstranten. Dat gebeurde bij beide ontruimingen. Halsema verklaarde dat demonstranten stenen en ‘zwaar vuurwerk’ op de politie afvuurden toen agenten het gebied wilden betreden. Naderhand sloeg de politie op tenten in, zo is op video’s te zien. “Dat was niet nodig geweest als mensen naar de politie hadden geluisterd. Men moest vertrekken. Ik sta voor de operatie die daar is uitgevoerd,” aldus Halsema.

Bij onder meer GroenLinks, Lijst Ahmadi-Veldhuyzen en GroenLinks zijn daar twijfels over. De burgemeester heeft beloofd dat onderzoek hiernaar wordt gedaan en riep iedereen op om aangifte te doen van politiegeweld.

Geen duidelijk aanspreekpunt

Halsema hield er bij de ontruiming van het Roeterseiland rekening mee dat het op andere plekken verder zou gaan. Dat gebeurde onder meer bij het Binnengasthuis, waar voor honderdduizenden euro’s schade werd aangericht. Een dag later koos Halsema ervoor om in te grijpen, nadat de UvA aangifte had gedaan. VVD vond dat te laat, maar kon zich ook vinden in de uitleg van Halsema: “De escalatie die daarmee gepaard was gegaan, was onverantwoord.”

Gedurende week werd het steeds duidelijker dat de groep demonstranten diverser werd. Een duidelijk aanspreekpunt om te praten over de demonstraties was er niet voor de driehoek. Het maakte het onmogelijk om te onderhandelen.

Met name op het Rokin werd het woensdagavond na de ontruiming van het Binnengasthuisterrein onrustig. Hekken bij het metrostation werden omvergegooid, agenten werden bespuugd, ME-busjes beklad met leuzen als ‘fascist pigs’ en ook werd ammoniak gegooid naar agenten. Vrijwel unaniem was de gemeenteraad het erover eens dat het geweld tegen de politie moet stoppen en dat journalisten hun werk veilig moeten kunnen doen.

Landelijk deden politici ook hun zegje over Amsterdam. Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) noemde het een antisemitische demonstratie. In het debat vrijdag zei het Openbaar Ministerie dat het niet bekend is met antisemitische leuzen. De raad, maar ook Halsema, wilden ook duidelijk maken: dit was vooral een demonstratie tegen het Israëlische politieke beleid, mogelijke uitzonderingen daargelaten.

Banden bevriezen

Tijdens het debat bracht Halsema ook naar voren dat studenten niet akkoord gingen met een voorstel van de UvA op maandag: de universiteit wilde twee weken de banden met de Israëlische instituties bevriezen en onderhandelend eruit komen met de studenten.

Op veel plekken in de stad is schade aangericht. Het is aan de UvA om te bepalen op wie ze dat gaan verhalen. Zelf doet de gemeente nog onderzoek of ze de schade gaan verhalen op demonstranten.

Politiechef Frank Paauw blikte ook terug op de week, aan het einde van het debat. Hij noemde het een heel teleurstellende week. “We staan voor verbinding en proberen altijd demonstraties te faciliteren. Een situatie waarin wij geweld moeten gebruiken, is een situatie met alleen maar verliezers. Dan hebben partijen elkaar niet gevonden.”

Maar hij zei ook dat het niet alleen studenten waren die protesteerden, maar ook deelnemers vanuit de ‘krakers- en antifahoek’ en dat dit ‘de demonstratiedynamiek’ in de week liet veranderen. “Zij hadden een georganiseerder karakter, anders dan de studenten, die zich hebben laten gebruiken als een soort schild voor de activiteiten die werden ontplooid, zo lijkt het.”

Strijdtoneel voorkomen?

Binnen de gemeenteraad is nog steeds vraag: hoe gaat voorkomen worden dat Amsterdam de komende dagen weer een toneel wordt van demonstraties? Partij voor de Dieren zou willen dat Halsema ervoor zorgt dat de UvA de banden met Israël gaat verbreken, maar dat is zij niet van plan. Juist op een academische instelling moet er de vrijheid zijn om daar zelf waardig de dialoog te voeren, aldus Halsema.

Op zaterdag staat een demonstratie op de Dam gepland. Halsema zei dat in de stad altijd vredig gedemonstreerd mag worden, maar dat het ingewikkeld is als de gemeente geen aanspreekpunt heeft.

Halsema sprak de wens uit dat Amsterdam weer de stad wordt van ‘grote en kleine demonstraties’, maar niet die van ‘bezettingen’. “Er vindt op dit moment ook een demonstratie plaats, die in alle vrede verloopt,” zei ze vrijdagmiddag. De gemeenteraad, die ruim vijf uur debatteerde met Halsema, gadegeslagen door vrijwel alle landelijke media, sloot zich unaniem bij haar wens aan.

Over de auteur: David Hielkema schrijft over de Amsterdamse politiek en is daarnaast gespecialiseerd in onderzoeksverhalen. Tips of reageren? d.hielkema@parool.nl