Direct naar artikelinhoud

De slag op zee: waarom de Nederlandse vissers zo gehaat worden

Ruim 1,6 miljoen heeft de familie Sperling in viskotter Zeldenrust zitten, maar dan heb je ook het modernste: pulstechniek. Althans, dat dachten ze. Deze week stemde de EU voor een verbod op pulsvissen. 'De Fransen zitten hierachter.'

Met het verbod op de pulsvisserij zwicht Europa nu toch voor de 'onzin' van Franse vissers en milieuorganisaties
Beeld Freek van den Bergh

Slaap was altijd al een schaars genoegen tijdens de vijf dagen dat viskotter Zeldenrust uit Oudorp op zee is. Maar deze week was het slaaptekort aan boord wel heel extreem. De vijfkoppige bemanning werd geplaagd door de storm op de Noordzee, met steile golven van wel vier meter hoog. En bovenal lagen ze wakker van het nieuws dat hen dinsdagavond vanuit Straatsburg bereikte. Dat het Europees Parlement voor een verbod stemde op de manier van vissen waarop het schip nu juist precies is toegerust: de pulsvisserij.

Schipper Pieter Sperling kreeg het bericht van zijn broer en compagnon via Whatsapp. 'Ik was totaal verbijsterd', zegt de visser, kort nadat hij vrijdagochtend 9.500 kilo vis uit zijn ruim op de kade heeft gezet. Vooral tong en schol die is opgeschrikt door de elektrische pulsjes die de 24 kabels voor het net uitzenden. 'De pulsvisserij werkt geweldig en was de redding voor ons bedrijf', zegt de schipper. De andere mannen in de kombuis knikken instemmend en nemen nog een slok koffie.

'Onrecht'

Onder hen is ook vader Kees (60). Die thuis in Ouddorp de hele nacht 'naar het plafond heeft gekeken'. Hij is in alle vroegte direct naar de haven gereden om te helpen bij het repareren van de netten. 'En om het nieuws te bespreken, natuurlijk.' Door het besluit in Straatsburg zijn het schip en de bijbehorende visrechten in een keer twee miljoen euro minder waard geworden, schat Sperling Senior. Dat baart hem zorgen over de toekomst van zijn zonen.

Maar sterker nog is het gevoel van 'onrecht' over het besluit. 'Pulsvisserij is namelijk een geweldige innovatie. Veel duurzamer dan de oude boomkor doordat we de helft minder CO2 uitstoten. Een besparing voor de Zeldenrust in een jaar die te vergelijken is met de uitstoot van 240 auto's. Daarnaast hebben we nog aanzienlijk minder andere vissoorten en babyvis in onze netten en beroeren we de bodem veel minder. En dat zeg ik niet, dat zegt de wetenschap!' Het maakt hem woedend dat Europa wil dat de sector innoveert, maar nu toch zwicht voor de 'onzin' van Franse vissers en milieuorganisaties.

Zoon René, vader Kees en zoon Pieter voor de OD-6 in de buitenhaven van Stellendam.Beeld Freek van den Bergh
Pulsvisserij is veel duurzamer dan de oude boomkor doordat we de helft minder CO2 uitstoten
Kees Sperling

Afgunst

Dat de Nederlanders de Noordzee leegvissen is onmogelijk, zeggen ze aan boord. Er zijn immers visquota, die door de overheid zijn ingesteld. 'En daar valt echt niet meer mee te sjoemelen.' De Franse vissers verspreiden volgens de oude Sperling bewust leugens omdat zij jaloers zijn op die dekselse Nederlanders en hun efficiënte pulskortuig.

'Zelf doen ze nooit aan innovatie, en dat is altijd zo geweest. In de Gouden Eeuw waren het toch ook al de Hollanders die grote schepen bouwden en naar Indië voeren. De Fransen gingen gewoon bij Duinkerken liggen en probeerden de lading te roven. Dit verbod is afgunst van de Fransen, zo is het gewoon!'

Lees verder onder de afbeelding.

Dit verbod is afgunst van de Fransen, zo is het gewoon!
Kees Sperling

Bron van irritatie

De klaagzang van het Nederlands visserskoor over het 'emotionele' pulsdebat is niet besteed aan Frédéric Le Manach, wetenschappelijk directeur van Bloom, de internationale milieuorganisatie die het voortouw nam in het protest tegen het pulsvissen. 'Het draait juist niet om emotie. De Nederlandse vissers hebben de ruimte die de Europese Unie heeft gegeven voor een experiment met deze vismethode gebruikt voor het opzetten van een vloot van 84 pulsvisschepen. Dat is geen experiment meer, maar pulsvissen op industriële schaal. Natuurlijk worden mensen dan kwaad.'

Nee, de Nederlandse visser staat er bij veel buitenlandse collega's langs de Noordzee al eeuwen niet goed op, concludeert de Deense maritiem historicus Bo Poulsen. Innovatieve vismethoden zijn daarbij een terugkerende bron van irritatie. Zo introduceerden de Nederlanders in de 17de eeuw de zogenoemde haringbuis. Dat bolbuikige vissersschip kon niet alleen veel meer vis vervoeren dan de barkjes van concurrenten, de vangst kon ook aan boord al worden gekaakt en gezouten. 'In andere landen keken vissers met bewondering toe', zegt Poulsen. 'Maar ook met grote afgunst. Zij probeerden de techniek te kopiëren, maar de Nederlandse wet verbood de export van die kennis.'

Vissers voeren reparaties uit aan de netten van de OD-6 in de buitenhaven van Stellendam.Beeld Freek van den Bergh
84 schepen is geen experiment meer, maar pulsvissen op industriële schaal
Frédéric Le Manach, wetenschappelijk directeur van Bloom

Revolutionaire techniek

Ook nu is een Nederlandse innovatie weer de bron van een conflict. De ontwikkeling van de pulstechniek begon ongeveer in 2004. De Nederlandse platvisvloot zat destijds in zwaar weer. Vissen met de boomkor, waarbij een sleepnet achter een buis met kettingen over de zeebodem wordt getrokken, stuitte op protest van natuurbeschermers. Bovendien kostte het veel energie om het zware tuig voort te trekken.

De financiën van de Zeldenrust bieden inzicht in hoe revolutionair de pulstechniek is. Pieter en René Sperling besloten in 2009 dat zij het bedrijf als vijfde generatie wilden voortzetten. Samen met hun vader investeerden zij daarna zo'n 1,6 miljoen euro in het schip. Onder meer in nieuwerwets 'twin rig'; twee sleepnetten om in de zomer op een duurzame manier schol te vangen. De familie verkocht haringquota en kocht het recht om meer platvis te vangen.

Gevangen vis wordt het ruim uit getakeld.Beeld Freek van den Bergh

Willie Wortel

Zo zou de toekomst gegarandeerd zijn, dachten de Sperlings. Maar dat viel tegen. Met name door de hoge brandstofprijs. 'Die nekte ons', zegt Kees. 'De prijs van gasolie liep op tot 75 cent per liter in 2012, terwijl we met de boomkor in een week zo'n 30 duizend liter verstookten.' Tot overmaat van ramp waren de visprijzen ook nog eens laag. 'Ik heb me in die tijd regelmatig afgevraagd waar we aan begonnen waren', herinnert René Sperling. 'Je voelt die schuld na een slechte week echt om je nek hangen.'

Toen maakten de Sperlings de volgende overstap; naar de pulskor, de 'elektrische' vismethode, die minder brandstof kost. Die geliefde en gehate techniek werd mede ontwikkeld door de Nederlander Harmen Klein Wolthuis, die de vissers liefkozend betitelen als de Willie Wortel van de sector. 'Hij is onze reddende engel.' Doordat de kotter geen zwaar materieel meer over de grond hoeft te trekken om de vis op te schrikken, zoals bij de boomkor, verbruikt het schip maar de helft van de brandstof. Kees Sperling, veert op als hij het uitspreekt. 'De helft! Dat scheelde dus in een keer 10 duizend euro per week.'

Lees verder onder de afbeelding.

Je voelt die schuld na een slechte week echt om je nek hangen
René Sperling
Vissers maken de OD-6 schoon in de buitenhaven van Stellendam.Beeld Freek van den Bergh

Goede resultaten

Vissen met pulsen was door de EU slechts toegestaan als experiment. Daarom mocht slechts 5 procent van de kotters (22 schepen) ermee worden uitgerust. Maar toen duidelijk werd hoe goed de resultaten waren, regelde het ministerie twee ontheffingen in Brussel om nog eens tijdelijk 62 pulsers te laten varen. Tot die schepen hoort ook de Zeldenrust. Zo'n 400 duizend euro leenden de Sperlings van de bank.

Dankzij betere visprijzen en lagere brandstofkosten zijn de laatste jaren goed geweest voor de Sperlings. En voor hun bemanning, die meedeelt in de opbrengst. 'Die verdienen nu ruim 80 duizend euro bruto, maar dat is dus ook voor hun pensioen.' Met de vissers profiteert ook Goeree Overflakkee. In de tochtige haven van Stellendam kopen de aangelande vissers vrijdagochtend direct materialen om hun schepen te repareren. Onderhoudsbedrijven krijgen opdrachten. De kroegen in Ouddorp zitten vanavond weer vol. Kees: 'Voor elke man op zee zijn er vier op de wal aan het werk.'

Voor elke man op zee zijn er vier op de wal aan het werk
Kees Sperling

Emotie

Dat de Nederlandse vissers hun zaakjes relatief goed voor elkaar hebben, steekt andere landen langs de Noordzee, geeft ook Anton Dekker als een verklaring voor het pulsprotest. Dekker is vlootmanager bij Jaczon, een rederij uit Scheveningen. Die rancune gaat volgens hem niet alleen over het materiaal, maar is ook deels terug te voeren op de de Europese verdeling van de visrechten in 1974. 'De Nederlanders hadden hun zaken toen goed voor elkaar. De taart werd verdeeld op basis van de vangsten in de vijf jaar daarvoor. Zo hebben wij bijvoorbeeld 70 procent van het tongquotum gekregen. Dat doet in de andere landen wel zeer natuurlijk.'

Daar komt bij, zegt Dekker: 'Vissen is emotie. 'Overal waar vreemdelingen vissen, wordt nu eenmaal de vraag gesteld: wat doen die hier? Onlangs waren er ook incidenten met Nederlandse vissers op het Deense Skagerrak. Maar protest heeft geen zin; we hebben onze quota.'

Gevangen vis door de vissers van de OD-6.Beeld Freek van den Bergh
Overal waar vreemdelingen vissen, wordt nu eenmaal de vraag gesteld: wat doen die hier?
Anton Dekker, vlootmanager bij Jaczon

Framing

In het visserijdebat draait het vaak meer om framing dan om wetenschappelijke argumentatie, zegt Marloes Kraan, zee- en visserijonderzoeker aan de universiteit van Wageningen. 'Goed beheer' en 'kleinschalig' wordt geplaatst tegenover 'de zee leegvissen' en 'grootschalig'', zegt zij. 'Die beeldvorming is heel dominant in de discussie. In Nederland vinden we innovatie positief klinken, in Frankrijk niet per se. Daar bestaat meer waardering voor termen als ambachtelijk en traditioneel. Dat botst.'

Toch zullen de tegenstanders uiteindelijk wel inbinden, verwacht Pim Visser, voorman van de vereniging van kottervissers Visned. Ruim zes jaar geleden maakten de Fransen immers ook amok toen in het Kanaal voor het eerst Nederlandse 'flyshootschepen' opdoken, een andere nieuwe sleepnettechniek. 'Op zee schoten de Fransen Nederlandse boeien lek. En in Duinkerke werden de banden van Nederlandse busjes lek gestoken. Nu bestellen de Fransen zelf flyshootschepen, bij Nederlandse scheepsbouwers. Zo zal het uiteindelijk ook gaan in de pulsvisserij.'

Gevangen vis wordt het ruim uitgetakeld.Beeld Freek van den Bergh
In Nederland vinden we innovatie positief klinken, in Frankrijk niet per se
Marloes Kraan, zee- en visserijonderzoeker aan de universiteit van Wageningen
Framing

'Moed verloren is al verloren'

'Luctor et emergo!', roept vlootmanager Dekker wanneer hem wordt gevraagd naar de toekomst. 'De Nederlandse visserij worstelt en komt wel weer boven. De slag is verloren, de oorlog nog niet.' Veel hangt af van de Europese ministers, die naar verwachting eind dit jaar beslissen of zij het parlement volgen, waardoor de 'proef' met pulsvissen definitief ten einde komt.

'We zijn blij dat de Nederlandse regering daarbij vol achter ons staat', zegt René Sperling terwijl hij in het schijnsel van het deklicht een verstrikte pulskabel goed hangt. De rest van de bemanning loopt de netten na. 'Moed verloren is al verloren', zegt zijn vader vanonder een muts met het logo van de Vissersbond. Om er gelijk achter te laten volgen: 'Maar het gaat heel moeilijk worden.'

De slag is verloren, de oorlog nog niet
Anton Dekker

Het schip in met Nederlandse pulskorvissers

Fotograaf Freek van den Bergh wachtte vannacht de vissers van de OD-6 op en bracht het dagelijkse leven van de Nederlandse pulksorvissers in beeld. Hier kun je door zijn foto's scrollen.

Dankzij een juichende regering stapten Nederlandse vissers massaal over op 'elektrisch vissen'. Innovatief én zuinig. Nu dreigt een strop omdat Europa de vangmethode verbiedt.

De Nederlandse vissers op platvis zijn verbijsterd dat het Europees Parlement een verbod wil op elektrisch vissen. Franse vissers zijn daarentegen opgetogen.

'Moed verloren is al verloren'
Beeld Freek van den Bergh / De Volkskrant