Een half jaar geleden heb ik de pensioengerechtigde leeftijd bereikt en daardoor het einde van de volwassen werktijd, van mijn loopbaan. Ik moet met pensioen. Met pensioen, behoor ik tot de ouderen en blijf bij de ouderen zolang de natuur dat toestaat. Mijn ouders zijn overleden en als oudste van de vijf kinderen misschien wel de eerst volgende. In de toekomst ligt of de natuur het rijtje afgaat dat onze ouders in de tijd hebben geplaatst. Mijn laatste levensfase, het vierde kwartier is aangebroken. Het eerste kwartier, was opgroeien en studie tot werken; het tweede kwartier, was werken in het bedrijfsleven; het derde kwartier, was werken in het onderwijs; het vierde kwartier, wordt afbouwen en voorbereiden op het einde van het leven. Mijn leven eindigt onherroepelijk in deze fase. En als ik de vier kwartieren van ongeveer twintig jaar mag doorlopen dan heb ik vijftien jaar voor de boeg. En die kans is groot. De levensverwachting voor mannen van nu is ongeveer tachtig jaar, heel wat meer dan de zevenendertig jaar van honderd vijftig jaar geleden. Uit wetenschappelijk onderzoek onder ouderen blijkt dat na het zeventigste levensjaar alles gaat afnemen. Maar ook dat het behoud van het leervermogen erop wijst dat bij afwezigheid van dementieziekten de mogelijkheid van een zinvolle gedachte-uitwisseling- de voorwaarde voor intellectuele deelname aan gebeurtenissen in de buitenwereld- tot op hoge leeftijd behouden blijft. Wat nu te doen? Verdrietig in een hoekje gaan zitten en wachten tot de natuur, waar ik van uit ga, het genoeg vindt? Dat leidt tot de verwerkelijking van het beeld dat het overgrote deel van de maatschappij over ouderen uitstraalt. Ouderen zijn achterlijk, afgedankt en uitgeleefd. Wat kun je doen zodat een ‘nuttig’ gevoel je bezigheden blijft ondersteunen? Nuttig voor jezelf maar misschien ook voor de samenleving. Ik heb nu alle tijd om goed ouder te worden, bevrijd van het harnas van de werktijd.

Zevenjaar geleden ging ik minder werken als voorbereiding op mijn prepensioen en kon ik een wens gaan vervullen die ik al enige jaren koesterde. Mij gaan bezighouden met filosofie, hoewel ik geen idee had wat dat inhield. Intussen heb ik de idee er een beetje van te begrijpen. Filosofie gaat over mensenkennis. Daar hoort het ouder worden en de ouderdom ook bij. Vanuit een filosofische gedachte komt de levende soort uit een niet-zijn, wordt onbewust-zijn, bewust-zijn, onbewust-zijn en weer niet-zijn. De eerste fase van niet-zijn verlaten we onbewust zodra we verwekt worden, de tweede fase van niet-zijn gaan we bewust of onbewust in, de laatste decennia. Door het verdubbelen van de gemiddelde leeftijd, de afgelopen honderd vijftig jaar, manifesteren verouderingsverschijnselen als dementie zich kwantitatief beduidend. De babyboom waar ik toebehoor gaat nu met pensioen. Velen zullen, vanwege de goede gezondheidszorg, die fase geleidelijk gaan meemaken. Van bewust naar onbewust. Ik wil dat bij voorkeur niet meemaken, maar ik weet nu nog niet of ik daar van verschoond blijf. Ben je eenmaal dement dan heb je nergens last meer van. Dat heeft ook voordelen, in het bijzonder tijdens de laatste ogenblikken van leven. Maar je wordt er niet vrolijk van, voor mensen met dementie worden de dagelijkse bezigheden ingevuld. Ze worden geleefd, zijn in zichzelf opgesloten en leven in gesloten afdelingen van tehuizen. Het leven lacht ze niet meer toe, op het einde kunnen ze alleen maar wachten, met niets doen. De geest laat het handelen van een normaal mensenleven niet meer toe. Wordt dit ook mijn lot? Ik weet het niet. Er rest slechts afwachten.

De niet-zijn fasen kunnen als één fase beschouwd worden omdat deze fasen in de oneindigheid liggen. Het tijdsaspect hebben wij in het leven geroepen, waardoor er fasen ontstaan als onbewust-zijn en bewust-zijn. Deze fasen in de tijd zijn ten opzichte van de oneindigheid niet meetbaar. We kunnen ons met recht afvragen of we wel zijn in de tijd. Ik ben, denk en schrijf nu bewust, verbeeld ik me. In die verbeelding verblijd ik mij in mijn bewust-zijn nog voor een aantal jaren en die ga ik proberen zo juist mogelijk in te vullen, als de natuur dat toestaat. Dat betekent als vrijwilliger maatschappelijk werk verrichten en ruimte vrijhouden voor filosofische- gedachten en lectuur. Die dingen doen die voor mijzelf plezierig zijn en daardoor leuk om te doen. Die dingen die het dappere nog steeds doen ontluiken, door de uitdaging die ze inhouden. Die dingen die het intellect tarten, mijn intellectuele vermogen aanspreken waardoor het leven spannend blijft. Ik verwacht nog een interessante tijd mee te maken voor de onbewuste fase zich aandient. Ik ben nu in de fase waar jongelui en jong gehuwden naar uitkijken in hun fase; oud worden, samen oud worden. Ik kan nu zeggen dat die fase bereikt is en ben de natuur dankbaar. Mijn vrouw en ik gaan de fase van oud-zijn in, nog geen oudjes. Mijn haar is in de tijd wel wit geworden.