Soms, zomaar tussen het praten door, gooi ik een spreekwoord in een gesprek. Dat ben ik van huis uit gewend! Nu is dat helemaal niet zo uniek, want in vroegere jaren gebruikte iedereen spreekwoorden om iets duidelijk te maken. Spreekwoorden waren gewoon in zwang toen!
De jeugd lijkt soms verbaasd als ik een spreekwoord laat vallen. Ze kijken mij glazig aan als ik er een lanceer. De meeste jonge mensen die ik spreek hebben hoger onderwijs gevolgd en op goede scholen gezeten. Hoe kan dit? Maar hebben jullie dan geen spreekwoorden op school geleerd? roep ik wel eens verbaasd! Op zulke momenten schud ik mijn oude hoofd. Ik ben dus echt van een andere generatie! Sommigen van de jongelui zeggen dat ze wel spreekwoorden hebben gehad op school. Dat is dan een gunstige uitzondering. Want over het algemeen blijkt het een gepasseerd station te zijn in het onderwijs. Natuurlijk, ze hebben er wel enkelen geleerd, maar daar houdt het echt mee op. Als ze zo verbaasd kijken vraag ik soms wat denk je dat het betekent? Je ziet hun hersenen dan kraken om het uit te denken.
Ik vind het echt te gek voor woorden. Het leren van spreekwoorden en het gebruik ervan moet terug in ons onderwijs. Onze "schone moedertaal" heeft zoveel eigen spreekwoorden en gezegden . Die moeten bewaard blijven voor het nageslacht. Die mooie oude zinnen mogen niet verloren gaan! Ruim al die Engelse termen maar op, en breng de spreekwoorden weer tot leven! Maar ik weet het: ik ben de stem van een roepende in de woestijn. Kijk daar heb je weer zon betekenisvol spreekwoord. Ontleend aan de Bijbel nog wel!
Ik zit weer in de vierde klas (nu groep zes) van de basisschool. Samen met mijn vriendinnetje zit ik helemaal achteraan in het lokaal, en dat voelt prima. In de bank vóór ons zitten twee jongens. Zij tronen hoog boven mij. De meester kan ons niet zien. En als ik de meester wil zien moet ik om de jongens heen kijken. Het voelt heel vrij, dat achterste bankje. We kunnen kletsen zonder dat de meester ons ziet. Maar we letten wel goed op, want als we worden gesnapt moeten we naar een andere plaats. Dan is het feest voorbij!
De meester deelt blaadjes uit. Hij loopt door de klas en zegt: "we gaan een dictee maken. Het vorige is heel slecht gemaakt. We gaan het vanmiddag overdoen. Het lege vel papier ligt al voor onze neus. De meester gaat zitten en zegt: we gaan beginnen. Luister goed: het wordt, evenals de vorige keer, een dictee van spreekwoorden en gezegden. Schrijf maar op: de appelvalt niet ver van de boom. Ik schrijf op mijn allermooist.
Vanochtend hebben we nog het schoonschrijven geoefend. Dat doen we iedere week een keer. Schoonschrijven is best wel moeilijk. Veel kinderen doen zo hun best dat het puntje van hun tong eruit hangt. Zou ik dat ook doen? Het mooist is het, als de woorden recht onder elkaar komen te staan. In keurige rijtjes. Maar vanochtend lukte dat niet. Het stond allemaal schots en scheef door elkaar.
Maar mijn dictee ga ik heel netjes maken. Ik ga er heel goed mijn best op doen.
Een spreekwoordendictee vind ik leuk. Zo weet ik welke spreekwoorden ik wel ken, en welke niet. De appel valt niet ver van de boom! Dit spreekwoord ken ik al lang. Het lijkt op een ander spreekwoord dat ik ook ken: "zoals de ouden zongen, piepen de jongen." Ik begrijp ook wat het betekent: dat ik op mijn vader of moeder lijk en hen nadoe. Als ik de zin heb opgeschreven kijk ik hem even na. De eerste zin schrijf ik altijd het mooist! Het is geen moeilijke zin. Ik weet goed hoe ik het moet schrijven.
Baat het niet, dan schaadt het niet leest de meester al weer voor. Het eerste stukje van de zin kan ik wel schrijven. Maar hoe schrijf je "schaadt "? Moet het schaad met alleen een "d" zijn? Of moet het schaadt zijn? Ik moet even denken. De meester gaat gewoon verder. Hij leest het volgende spreekwoord al weer voor. Ik moet het nu weten. Ik kies voor schaad. Ik begin vlug aan de volgende zin, want ik moet wel bijblijven!
Schoonschrijven. Spreekwoorden leren. Een uur lang oefenen om keurige cijfers te schrijven, het hoort er allemaal bij. Het cijfer "twee" met dat krulletje rechts aan de onderkant! Hele rijen, keurig onder elkaar, heb ik geoefend. En het is eerlijk waar: ik schrijf nog altijd een keurige twee, met krul en al! Waarmee ik maar zeggen wil: Jong geleerd is oud gedaan! Of, oefening baart kunst! Wat moet ik zonder die schat aan spreekwoorden?
Spreekwoorden verduidelijken; ze accentueren. Ze verkorten een lange uitleg, en houden mijn geest levendig!
Veel spreekwoorden zijn oud en reisden mee door de tijd. Laten we ze in ere houden. In veel spreekwoorden worden oude volkswijsheden verwoord. Spreekwoorden en gezegden horen bij de ontwikkeling van onze cultuur. In de loop van de tijd zijn er zon 20.000 spreekwoorden en gezegden in ons taalgebied geboren. Ieder land, iedere cultuur heeft eigen spreekwoorden!
In het onderwijs zijn veel leerkrachten verbaasd dat, in het nieuwe onderwijs systeem, het aanleren van spreekwoorden en gezegden op de achtergrond raken. Spreekwoorden zouden ouderwets zijn en overbodig. Er blijkt weinig tijd voor de leerkrachten ingeruimd om er aandacht aan te besteden. En dat is jammer! Want zo zullen onze spreekwoorden en gezegden langzaam uit onze taal verdwijnen: onbekend maakt onbemind.
Ik wil een lans breken, en ouders en leerkrachten oproepen: doorspek je gesprekken met spreekwoorden en gezegden! Houdt ze in ere voor ons nageslacht. Laat ze doorleven!
Reacties op bericht (2)
17-07-2015
meeopdewind
Dank voor de mooie kaartjes die je mij stuurt Dirk! Jij ook een mooie zomer. Mijn vakantiebijdrage heb ik net gepubliceerd Groet van Matja
Ik ben een vrouw van 74 jaar Sinds 1962 getrouwd met Gijs. Wij hebben samen 2 kinderen en evenveel kleinkinderen. De naam Matja is wellicht voorlopig mijn schuilnaam. De titel van mijn blog komt uit een gedichtje dat ik eerder maakte:
Luister wees stil Luister, zonder gehoor naar het eeuwige lied. Het vaart zonder melodie mee op de wind.
In het blog zal het gaan over van alles. Wat houdt mij zoal bezig? Over nu en over vroeger. Ik wil oude herinneringen en verhalen laten herleven. Ik hoop dat mensen mijn blog gaan lezen. Schrijven is mijn passie. ik doe het al jaar en dag. Mijn plan is regelmatig wat te plaatsen. Eén of meerdere malen per week.We zullen zien of het gaat lukken. Voor mijzelf is het een een ontdekkingsreis. Schrijven op SeniorenNet!
