Dichten of rijmen

Ik krijg nog al eens vragen van lezers van mijn gedichten om een bepaald gedicht te vertalen in een andere taal. Soms in het Frans en soms ook wel eens in het Engels. Tevens wordt mij nog al eens de vraag gesteld wat nou precies het verschil is tussen rijmen en dichten. Op zich goede vragen die ik onderstaand tracht te beantwoorden.    

Veel lezers kennen inderdaad het verschil niet tussen rijmen en dichten.  Op zich niet zo heel erg, ware het niet dat veel rijmpjes soms als een gedicht worden gezien, terwijl dat technisch onjuist is.  Een rijmpje, zoals bijvoorbeeld een Sinterklaas rijmpje, geschiedt meestal in een tekst van een zin waarbij het laatste woord van de betreffende zin moeten rijmen met het laatste woord van de opvolgende zin.  We spreken dan overigens van een zogenaamd slagrijm. Het wordt meestal gebruikt in een vrij rijmschema, zoals inderdaad voor Sinterklaas rijmpjes. Dat rijmen van de laatste woorden van zinnen in een vers dateert van vroeger tijden. Nog altijd worden er gedichten gemaakt met rijmende zinnen, doch veel moderne gedichten rijmen echter maar weinig. Sterker nog: soms is er helemaal geen sprake van een rijm, of rijmt slechts een enkele laatste woord in een zin met een ander woord in het gedicht. Het is overigens aan de dichter hoe hij zijn poëtische gevoelens tot uitdrukking wenst te brengen, terwijl ook de taal waarin men dicht een grote rol speelt in de technische opmaak van het vers.   Vandaar dat ik een voorbeeld van een zogenaamde taalkundige, dichterlijke tweeslachtigheid in het onderstaande voorbeeld heb samen gevat. Het onderwerp van het dicht is gelijk, doch in de voordracht van het vers zullen de accenten nadrukkelijk verschillend zijn vanwege de taal waarin het is geschreven.  In het onderstaande dicht rijmen in de Nederlandse versie slechts twee woorden en in de Franse versie in het geheel niet. Het is overigens een dichtstijl die ik zelf al jaren toepas, met uitzondering van de door mij gemaakte sonnetten en snelsonnetten die wel volgens een vastgestelde techniek en  rijmschema dienen te worden geschreven. 

Gedicht: Marie Louise...  

Nederlands                                               Frans

Ik zag haar op het strand                           elle a va sur la plage 

aan de Cote d Azur                                    au Côte dˈAzur 

volmaakte naakte elegantie                       élégance nu parfaite 

haar voeten in de branding en                    leur pieds dans les vagues de surf 

zonnebril op het voorhoofd, alsmede        des lunettes de soleil sur le front et 

een strandbal in haar hand                         un ballon de plage à la main 

ze was een toonbeeld van schoonheid      elle était un modèle de beauté 

werkelijk een plaatje van een meid           une image dˈune jeune fille 

ik was op slag door haar betoverd             je fus enchanté éperon 

ze heeft toen mijn hart veroverd               elle a ensuite conquis 

                                                              mon coeur 

maar wel: voor een relatief korte tijd         mais: just pour une                                                 

                                                             période relativements                                                                    

                                                             courte de  temps 

Als je dus zo een Nederlands gedicht letterlijk gaat vertalen in een andere taal – in dit geval in het Frans – dan loopt zo een gedicht vaak niet echt lekker in die andere taal.  Het is derhalve soms moeilijk om een populair vers zomaar letterlijk in een andere taal met een ander klankgeluid en ritme om te zetten.  Vaak dient er met name veel aan dat ritme te worden gesleuteld, moeten meestal andere toepasbare woorden worden gebruikt en komt men soms op een grotere of kleinere woordenschat uit in die andere taal.  Bovenstaande voorbeeld spreekt voor zich, denk ik.  Daarom is het voor een dichter heel moeilijk om een populair dicht in de oorspronkelijke dicht-taal even populair te laten uitkomen in een andere taal.