De heroïek van de autosport is verdwenen

Een kop waarvan ik geen woord terug neem. Ik meen het echt uit de grond van mijn hart als autosportliefhebber.  Naar mijn beleving is al jarengeleden de heroïek van de autosport verdwenen. Thans is het in vrijwel alle klassen van autosport slechts een rekengebeuren. Verworden tot een mathematische sport waar op de achtergrond de grote automobielfabrikanten meekijken en vooral flink meesturen  Natuurlijk erken ik dat het in vroeger jaren ook al zo was dat grote automobielfabrikanten hun stempel drukten op bijvoorbeeld de formule 1 races en de sportscar races, doch naar mijn beleving gebeurde dat wel veel minder duidelijk dan het tegenwoordig het geval is. Soms verlang ik, bij het aanschouwen op televisie van zo’n moderne formule 1 race, wel eens terug naar de tijd dat kleine, veelal particuliere teams, de strijd met elkaar op de baan aanbonden.  Dan denk ik wel eens: waar zijn die merken van toen toch allemaal gebleven en wat is er uiteindelijk van die toen der tijd internationaal bekende rijders geworden. Leven ze nog en wat voor maatschappelijke positie hebben ze uiteindelijk na hun race carrière ingenomen.  Gewoon vragen die in mijn hoofd uit sentimentele gronden aan mijn gedachten ontspringen.  Veel rijders die vroeger in mijn kinderjaren tot mijn persoonlijke favorieten behoorden zijn inderdaad reeds overleden. Doch een enkele toenmalige coureur, zoals Sir Stirling Moss, leeft nog. Sommige van die voormalige formule 1 rijders zijn gestorven als gevolg van hoge ouderdom of  misschien door een opgelopen ziekte, terwijl sommige anderen helaas aan de gevolgen van een raceongeluk voortijdig het leven lieten.

Om die races hing in de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw een aparte tot de verbeelding spreken heroïsche sfeer. Een sfeer die mij als kind trof toen ik als 10 jarig jongetje met mijn vader voor het eerst meeging naar een autorace op het circuit van Zandvoort. Alles ging toen, zeker ook qua organisatie, wat meer amateuristisch, bijna kinderlijk speels, zou je kunnen zeggen als je het met de huidige formule 1 organisatie vergelijkt. De rijders waren toen echte helden en werden door de mannen dan ook als zodanig vereerd terwijl sommigen door veel vrouwen soms als het ware werden aanbeden. Althans…, sommige knappe en interessante rijders. Een snelle Italiaanse jongeman brak in die vijftiger jaren van de vorige eeuw vaak veel vrouwenharten.   Sommige oudere lezers zullen zijn naam vast nog wel herinneren, namelijk Eugenio Castellotti.  Een man die voor vrouwen alles mee had wat zijn uiterlijk en charme betrof. Een jongeman van rijke, adellijke ouders die zijn hart op heel jonge leeftijd reeds had geschonken aan de gevaarlijke autosport.  Dat vrouwen als een blok voor hem vielen was op zich niet zo vreemd, want hij was jong, knap en sneller dan een orkaan, die mooie Eugenio.  In wezen had hij alles mee. Geld, uiterlijk en leeftijd, doch oud en echt gelukkig zou hij helaas toch niet worden.  

Zijn familieleden hadden vermogen vergaard in het Italiaanse bankwezen. De vader van Eugenio besloot na de vernietigende Tweede Wereld Oorlog welke ook Italië flink had geraakt om toch weer een handelsbankkantoor in Milaan op te starten.  Na verloop van tijd verhuisde de familie van de grote stad Milaan naar het platteland, naar het kleine stadje Lodi gelegen aan de rivier de Adda op een kleine twintig kilometer ten zuidwesten van Milaan. Hier groeide Eugenio op in een prettige huiselijke sfeer aan de rand van de stad, in de rust en schoonheid van de Italiaanse Povlakte.  Het autoracen had hem op reeds jonge leeftijd al snel te pakken. Met geleende of gehuurde race en sportwagens liet hij zich al rap op de circuits zien. Op twintig jarige leeftijd kocht hij bij een autohandelaar een gebruikte Ferrari 166 Barchetta.  Hij won een paar wedstrijden van weinig belang maar wist zich na verloop van tijd toch goed in de kijker te rijden. Hij viel op door zijn aanvallende rijstijl. Toch was het niet Enzo Ferrari die hem overhaalde om voor diens team te komen rijden, doch Gianni Lancia. De eigenaar van het Lancia autoconcern dat sinds enkele jaren eveneens in de formule 1 en in de sportscar races actief was.  Eugenio vestigde  als jongste rijder van het Lancia team de aandacht op zich gedurende een race in Ierland. Tijdens die Dunrod Tourist Trophy race door straten en over wegen van het Ierse platteland, reed de jonge Castellotti zich met de Lancia D24 goed in de kijker. Als snel zat hij met zijn 21 jaar achter het stuur van een formule  1  racewagen.  De combinatie Lancia – Castellotti was een succes. Ze waren in 1954 het enige team dat de zogenaamde Zilver Pijlen van Mercedes die in die jaren, net als thans in 2015 – 2016  vrijwel onoverwinnelijk waren op gelijk niveau partij konden geven. Maar een goed jaar na zijn toetreding bij Lancia sport, enkele dagen na afloop van de Belgische Grand Prix, verkocht Gianni Lancia zijn complete raceorganisatie aan Enzo Ferrari.  Castellotti kwam aldus bij Ferrari in dienst maar bleef in de vertrouwde Lancia D 50 rijden. Die raceauto was al rap door Ferrari omgedoopt in de Lancia-Ferrari D50.

Veel andere rijders in die tijdwaren soms jaloers op de knappe Eugenio die vrijwel altijd werd omringd door vrouwelijk schoon. Afbeeldingen van zijn persoon, al dan niet met een helm op het hoofd of in de hand, circuleerden al snel in de media. Hij werd een zogenaamde bekende Italiaan. Een man die op straat werd herkend. En een man voor wie  de voordeur van de woning van elke aantrekkelijke vrouw  al open ging als hij alleen maar even vriendelijk ging glimlachen. Dat was de andere Eugenio, de charmeur en verleider. Het was een man met grote karakter tegenstellingen. Soms nukkig en snel geprikkeld als aan wensen niet snel genoeg werd voldaan, doch aan de andere kant een innemende persoonlijkheid en een man met een groot hart en passie voor de autosport. Hij zou en moest de beste op de Europese circuits worden, hield hij zich steeds voor. Dagelijks trainde hij, liep hij vele kilometers. Deed hij spieroefeningen voor de armen en benen en was hij daarna achter het stuur van zijn vertrouwde bolide te vinden.  Het is overigens tot jaren na zijn noodlottige raceongeval op 14 maart 1957 een onderwerp van discussie geweest of zijn gedachten gedurende zijn testrace op de baan van Modena misschien toch te sterk beïnvloed waren door zijn ergernis om niet aan zijn geplande vakantie te kunnen beginnen samen met zijn toenmalige geliefde, de knappe Italiaanse actrice en danseres, Delia Scala.  In zoverre had Enzo Ferrari misschien in latere discussies over et ongeval van Castellotti toch wel een beetje gelijk. Want als je achter het stuur van zo een racemonster zit  dan moet je de gedachten kunnen concentreren op hetgeen je mee bezig bent en je niet door andere zaken laten afleiden..

Zijn plotselinge overlijden kwam in die jaren als een schok voor veel autorace enthousiasten als ook voor veel gewone Italianen.  Hun held was er opeens niet meer. Castellotti had die dag van het ongeval juist aangekondigd een korte vakantie op te willen nemen en was reeds op weg naar huis toen Enzo Ferrari hem bij de fabriekspoort liet tegenhouden. Er was iets voorgevallen dat volgens de directeur een onmiddellijk antwoord vereiste.  Tijdens het testwerk op het enorm snelle beton van het Modena Autodrome had juist die morgen de Franse  coureur, Jean Behra in een Maserati 250S een nieuw ronde record  neergezet en daarmee het oude record dat al meer dan vijf jaar op naam van Ferrari stond verbeterd.  Een regelrechte schande vond, Enzo Ferrari. Terwijl dat ook nog eens gebeurde op hun eigen Ferrari testcircuit wat zowat in de achtertuin van de Ferrari fabriek was gelegen…

  ‘Vrouwen moeten maar even wachten, Eugenio,’ schijnt Ferrari te hebben gezegd tegen zijn pupil. ‘Er is nu even wat belangrijker werk te doen.’  Teleurgesteld en enigszins uit zijn doen om zijn afspraak met Delia Scala te moeten afzeggen, schijnt de jonge Eugenio vervolgens in de  Lancia Ferrari D50 te zijn gestapt om dat vervloekte baanrecord weer terug te brengen op de plaats waar het volgens zijn werkgever thuis hoorde. Namelijk…, bij Ferrari…  Doch een verliefde man zijn pleziertje met zijn geliefde onthouden kan verkeerd uitpakken. Dat is tenminste de conclusie van deskundigen die over het leven van Eugenio Castellotti hebben gepubliceerd. Het ging dan ook in die bewuste testrit al heel snel mis.  Op het liederlijk snelle circuit van Modena schoot de zware raceauto van Castellotti reeds in de eerste hairpin met  zeer hoge snelheid van de baan. De wagen sloeg enkele malen over de kop en Castellotti werd eruit geslingerd. De rijder vloog enkele meters door de lucht en kwam ongelukkigerwijze met zijn lichaam tegen een betonnen drager van de in die bocht gebouwde tribunes terecht. Hij was op slag dood…

Het ongeval van Eugenio Castellotti is er een uit een reeks van velen die bij betere communicatie, organisatie en vooral betere veiligheid op en rond de baan misschien hadden kunnen worden voorkomen. Wat dat betreft is er open rond de circuits veel verbeterd.   De toenmalige techniek was echter nog lang niet zo ver als tegenwoordig, terwijl de rijders vrijwel onbeschermd, zonder gordels en met gemis aan zogenaamde rolbeugels in de auto zaten. Neem daarbij de akelig smalle velgen met banden, de veel minder accuraat werkende trommelremmen  en stuurinrichting en de vaak primitieve afwerking van dergelijke racewagens, en je hebt eigenlijk een fraai ogende, snelle rijdende doodskist onder je billen.  Een flinke schuiver waarbij de racewagen, als je pech had, ook nog eens omrolde zorgde er in de meeste gevallen voor dat de rijder het niet overleefde. De lijst van coureurs die in die vijftiger en begin zestiger jaren van de vorige eeuw in het, zogenaamde harnas, zijn gestoven zijn er vele.

Eugenio Castellotti,  een naam die uw schrijver echter niet zal vergeten. Een man met een groot hart en passie voor de autosport. Slechts een klein standbeeld in de stad Lodi brengt misschien dagelijks een herinnering terug aan, Bello Eugenio, bij hen die dat standbeeld passeren.  

©  Leonardo