Nieuwe richtlijn voor zorg voor suïcidale patiënten

De nieuwe Multidisciplinaire Richtlijn ‘diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag’ biedt psychiaters, psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundigen en (huis)artsen een praktische handreiking, waarin de beschikbare wetenschappelijke kennis en inzichten over omgang met suïcidaal gedrag gebundeld zijn. De richtlijn is op 22 mei 2012 gepresenteerd.

De focus van de nieuwe richtlijn ligt niet op risico-inschatting maar op diagnostiek, indicatiestelling en behandeling van suïcidaal gedrag. De richtlijn geeft hulpverleners concrete aanbevelingen die betrekking hebben op algemene principes van diagnostiek en behandeling (zoals goed contact met de patiënt, het betrekken van naasten en de zorg voor veiligheid), het doen van oriënterend onderzoek naar de ernst van suïcidaal gedrag, het stellen van een prognose, het maken van een behandelplan en het toepassen van interventies.

Behoefte aan landelijke richtlijn

Suïcidaal gedrag is een omvangrijk en complex maatschappelijk probleem. Jaarlijks zijn er ongeveer 1500 mensen in Nederland die omkomen als gevolg van suïcide. Omgaan met suïcidaal gedrag is voor zorgprofessionals een belangrijk onderdeel van hun werk, maar hoe dit moet, was tot op heden niet eenduidig voor hen omschreven. Ook het ministerie van VWS en de Inspectie voor de Gezondheidszorg stelden eerder belang te hechten aan een landelijke multidisciplinaire richtlijn om de zorg voor suïcidale patiënten transparant en toetsbaar te maken. Gefinancierd door ZonMw en gecoördineerd door het Trimbos-instituut brachten het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) daarom drie jaar geleden een multidisciplinair team van experts waaronder een aantal verpleegkundigen die lid zijn van V&VN. Samen met patiëntenverenigingen schreven zij de richtlijn.

Bron: Zorgkrant

PDF Samenvatting MDR Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag

Toelichting voor Cliënten en Naasten

De "verantwoordelijkheid" speelt hierin waarschijnlijk een grote rol, stel dat een cliënt een poging doet na een gesprek, dan voelen hulpverleners zich verantwoordelijk? Ze vergeten echter dat zij dan mede verantwoordelijk kunnen zijn door er niet met cliënten over te spreken, of ze door te verwijzen naar iemand die deze verantwoordelijkheid niet uit de weg gaat.

Is hier sprake van: de angst regeert en is een slechte raadgever?

Het is zorgwekkend en verontrustend dat deze verzwijging, nalatigheid structureel plaatsvind. Kunnen we dit verantwoorde zorg noemen? 

Zijn de protocollen en richtlijnen bekend bij hulpverleners?

Gezien de onderstaande aanbevelingen is het duidelijk dat de kennis en vaardigheden rondom suïcidepreventie nog steeds ontoereikend zijn.

Na de Intensive Care kwam hij de afdeling van de instelling binnen en kreeg hij een sleutel van zijn kamer. De vraag "hoe gaat het" en ook het aanbod van een gesprek ontbrak. Het was of hij een hotel binnenkwam waar hij een kamer had besproken. In zijn Verpleegplan stond aangegeven: gesprekken aanbieden en observatie op suïcidale kenmerken. Maar hoe kom je daar achter als er geen gesprekken zijn met de cliënt en dat onderwerp niet bespreekt?  Toen de cliëntenraad met de manager kliniek dit onderwerp ter sprake bracht reageerde hij teleurstellend: dat is aandacht vragen en daar moet je dan niet over praten.  

Het was op een middag dat zij in crisis de instelling belde om haar psychiater te spreken. Hij was er niet dus werd zij doorverbonden met de opnameafdeling. Ze legde de verpleegkundige uit dat zij in crisis verkeerde en om suïcide te voorkomen een opname wenselijk en noodzakelijk was, gezien eerdere escalaties. De verpleegkundige gaf haar het advies te gaan douchen, wandelen of een boek te lezen. Zij legde hem uit dat zij niets kon met deze adviezen in haar situatie en omdat hij geen andere oplossingen voorhanden had vroeg zij hem haar weer naar de telefoniste door te verbinden. Zij vroeg de telefoniste naar een andere psychiater die ook op de hoogte was van haar situatie. Hij was in gesprek maar zou haar zo spoedig mogelijk terug bellen. Na enige tijd gewacht te hebben belde haar man naar de instelling. De psychiater was naar huis, hij was het waarschijnlijk vergeten en er was verder niemand meer, zijn vrouw moest de volgende dag maar weer bellen, aldus de telefoniste. Hij heeft een verpleegkundige nog uitleg gegeven over de ernst van de situatie waarin zijn vrouw verkeerde, maar tevergeefs. Later die avond escaleerde de situatie ........

Om in de toekomst deze situatie te voorkomen heeft zij zelf een crisisplan opgesteld, over hoe te handelen in een soortgelijke situatie door haarzelf, betrokkenen en de hulpverleners.

De psychiater stemde, na enkele aanvullingen, hiermee in en het crisisplan werd aan het dossier toegevoegd.

Tijdens een opname nam op een vrijdagavond de gedachte aan suïcide toe. Met de psychiater had zij afgesproken dat zij dat kenbaar zou maken, die gevoelens moest delen met iemand.

Dus ging zij met lood in haar schoenen naar de verpleegkundige toe. Zij vertelde hem waarom zij hem wilde spreken. De verpleegkundige reageerde geschokt en zei haar dat hij daar niet aan mee wilde werken. 

Zij gaf hem het briefje, hieronder beschreven, en legde hem uit dat zij hem niet vroeg om haar te helpen een einde aan haar leven te maken maar juist om dat te voorkomen. Daarvoor moest zij niet bij hem zijn, daar begon hij niet aan, dat moest zij met haar psychiater bespreken. Zij stond perplex, het was vrijdagavond en dan moest zij wachten tot maandag?! Zij vroeg hem wat de meerwaarde dan was dat zij was opgenomen. Dat wist de verpleegkundige niet, dus heeft zij haar spullen gepakt en is zij naar huis gegaan. Later las zij in haar dossier dat de verpleegkundige had geschreven: cliënte vroeg mij mijn medewerking te verlenen bij zelfdoding.

briefje

Suïcidale proces

Kwetsbaarheid en uitlokkende gebeurtenissen vormen een bedreiging voor het zelfbeeld.

Men voelt zich incompetent om huidige en toekomstige problemen aan te kunnen en komt in een toestand van hopeloosheid.

Dit wordt beleefd als een permanente toestand, waaruit ontsnappen niet mogelijk is.

Deze hopeloze toestand wordt als ondragelijk beschouwd.

Behandelen van suïcidaliteit

            • de GGZ "behandelt" suïcidaliteit te weinig en “controleert” te veel.

Behandelen is in contact komen

            • Twee vragen:

1. U denkt aan suïcide: dan moet u wanhopig zijn. Klopt dat?

2. Waarover bent u  wanhopig?

Cognitieve therapie bij suïcidaliteit

• Probeer een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de suïcidale gedachten van een suïcidaal persoon en van diens toekomstperspectief
• Niet hulpverlenen, alleen inventariseren:
• Welke gedachten willen suïcidale mensen ontvluchten?
• Welke gedachten hebben suïcidale mensen over hun toekomst?
• Irrationele gedachten begrijpen: waar vindt tunneldenken plaats?
• Welke oplossingsstrategie is iemand kwijtgeraakt, die voorheen wel voor handen was?
• Wat is nodig om de irrationele gedachten uit te dagen?

Protocol en Richtlijn Suïcidepreventie in de maak

Het Trimbos-instituut is begonnen met het opzetten van twee projecten rondom  Suïcidepreventie: een Landelijk Protocol Suïcidepreventie, en een Multidisciplinaire Richtlijn Suïcidepreventie.

Het Protocol Suicidepreventie is praktisch van aard en bedoeld om op instellingsniveau te gebruiken. Hoe is in de instelling en de regio de zorg rond mensen met suïcidaal gedrag georganiseerd? Welke discipline is waarvoor verantwoordelijk? Is er een heldere taakverdeling? Is duidelijk wie wanneer wordt gebeld, welke organisaties of instanties op welk moment betrokken of geïnformeerd moeten worden?

Wie moet wanneer de huisarts inschakelen, zijn er afspraken met ziekenhuizen,  GGZ- en verslavingsinstellingen over hoe te handelen?

Het Protocol is een soort handleiding voor instellingen/regio’s met aandachtspunten voor de organisatie. In het protocol komen geen behandelvoorschriften, daarvoor wordt de richtlijn ontwikkeld.

Het Protocol is eind 2009 gereed.

De Multidisciplinaire Richtlijn Suïcidepreventie is dan ook meer theoretisch en technisch van aard en is vooral bedoeld voor behandelaars: (huis)artsen, psychologen, psychiaters, en verpleegkundigen.

In de Richtlijn staat hoe te handelen wanneer men persoonlijk te maken krijgt met een suïcidale patiënt. Het is een overzicht van de theorie, de literatuur en wetenschappelijk onderzoek, en biedt tegelijkertijd concrete richtsnoeren voor zaken als risicotaxatie, individuele behandeling, evidence based interventies, etc.

Bovendien geeft het antwoord op vragen: hoe bejegen ik iemand, wat is de beste manier van behandelen, welke interventies zijn er? De Richtlijn is voorjaar 2010 gereed.

Bron: Trimbos

Klink wil aantal suïcides terugdringen

Nieuwsbericht, 26 juni 2008

 Met dit geld wil Klink onder andere een signaleringsinstrument laten ontwikkelen om suïcidaliteit onder jongeren beter en sneller te herkennen. Verder wil hij in overleg met koepelorganisaties komen tot betere zorg voor mensen met suïcidale klachten.

Beleidsadvies

Zijn voornemens heeft de minister uitgewerkt in de Beleidsagenda suïcidepreventie, die hij vandaag naar de Kamer heeft gestuurd. Het is een reactie op het Beleidsadvies ‘Verminderen van suïcidaliteit’, dat het Trimbos-instituut heeft opgesteld.

Daling

In Nederland ligt het gemiddeld aantal suïcides sinds 1996 rond de 1.500 per jaar. In praktisch alle leeftijdsgroepen is het aantal suïcides gedaald, behalve onder de groep mannen tussen 40 en 60 jaar. Het gemiddeld aantal suïcides is in vergelijking met omringende landen relatief laag.

Toch wil de minister zich inspannen om het aantal suïcides en suïcidepogingen verder terug te dringen. Hij baseert dit op het advies van het Trimbos-instituut en het Nationaal Actieplan Suïcidepreventie van de Ivonne van de Ven Stichting.

Verwijzingen

Standpunt van de Minister van VWS Beleidsadvies Verminderen van suïcidaliteit

Kamerstuk | 26 juni 2008

Negen aanbevelingen ter vermindering van suïcidaliteit (Trimbos Instituut)

1) Stel streefcijfers voor preventie van suïcidaliteit, zorg voor overheidsregie bij het nemen van maatregelen en realiseer een strategische aanpak met een landelijke en regionale taakverdeling.

2) Verbeter de kwaliteit van zorg bij suïcidepogingen in algemene ziekenhuizen door de richtlijn voor opvang bij suïcidepogingen te actualiseren en onderdeel van beleid te maken, en door kwaliteiteisen aan personeel te stellen.

3) Verbeter herkenning van suïcidaliteit en adequate hulp door professionals, door kennis te vergroten en vaardigheden aan te leren. Maak suïcidaliteit bespreekbaar en leer professionals met het thema om te gaan.

4) Realiseer een landelijke multidisciplinaire richtlijn suïcidaliteit die de bestaande richtlijnen voor beroepsgroepen aanvult en die als basis dient voor lokale protocollen en richtlijnen binnen zorginstellingen.

5) Verbeter kennis en vaardigheden om met suïcidaliteit om te gaan door hiervoor curricula in uiteenlopende opleidingen voor zorgverleners te maken. Ontwikkel procesindicatoren om de voortgang te kunnen volgen.

6) Onderzoek of de toevoeging van suïcidepogingen aan de prestatie-indicatoren in zowel de zorg als de openbare (geestelijke) gezondheidszorg meerwaarde oplevert.

7) Realiseer regionaal een laagdrempelig en flexibel aanbod voor de opvang van en hulp aan nabestaanden (volwassenen en kinderen), en realiseer lotgenotenhulp voor suïcidale mensen. Waarborg de aanpak met procesindicatoren.

8) Realiseer aanvullend onderzoek naar suïcidaliteit waarover relatief weinig bekend is, beschrijf de ziektelast van suïcidaliteit en neem diverse uitkomstmaten van suïcidaliteit mee in lopend onderzoek.

9) Breng ethische en juridische vragen en vraagstukken over gedwongen opname en hulp bij suïcide zorgvuldig in kaart.