Wen er
maar aan: langer werken, lagere baan, minder salaris
We moeten langer doorwerken voordat we AOW krijgen. Wat zijn de
consequenties?
Voor onze carrière en dus voor onze portemonnee?
En hoe vrijwillig wordt demotie?
Jan Gerritsen (58) uit Arnhem heeft een drukke baan. Vijf dagen in de week
stapt hij om zes uur s ochtends in de auto en met een beetje geluk is hij s
avonds tegen zevenen weer thuis. Het valt hem steeds zwaarder. De stress, de
lange dagen: Dit houd ik niet tot mijn 65ste vol, denkt hij bij tijd en
wijle. Een gedachte die hij steevast wegduwt. Tot hij op een dag hoort dat er
een vacature is bij de binnendienst van zijn bedrijf. Het is een lagere functie
en hij zou slechter betaald worden, maar het is wel een oase van rust in
vergelijking met zn huidige baan. Hij twijfelt. Doen of niet doen?
Lichter werk, lager
salaris
Een stapje terugdoen op het werk: het heet officieel demotie en is het
tegenovergestelde van promotie. Niet vooruit, maar achteruit op de
carrièreladder. Het is een schrikbeeld voor velen. Maar waarom eigenlijk?
Waarom zou je het op een bepaald moment niet wat rustiger aan gaan doen? Een
dertiger die net vader of moeder is geworden, maakt ook pas op de plaats om wat
energie over te houden voor het thuisfront. Of de voetbaltrainer die, na vele
jaren aan het front, genoegen neemt met een functie als assistent of
directielid. Beetje meer in de luwte. Niemand die daar vreemd van opkijkt.
Demotie wordt steeds vaker genoemd als een manier om oudere werknemers langer
aan het werk te houden. De vut en regelingen voor vervroegd pensioen zijn op
sterven na dood, de aow-leeftijd gaat omhoog. We zullen langer moeten doorgaan.
Een lagere functie is vaak minder zwaar en maakt het makkelijker om werkend de
eindstreep te halen. En als het salaris na een demotie meedaalt, zijn
50-plussers niet meer bij voorbaat veel duurder dan hun jongere collegas. Het
is bovendien geen al te grote ramp voor je pensioenopbouw als je die laatste
jaren wat minder verdient. Dat komt doordat het pensioen tegenwoordig gebaseerd
is op je gemiddelde loon, en niet meer op het salaris aan het eind van je
loopbaan. Ook is er voor werknemers vanaf 55 jaar een regeling die ervoor zorgt
dat teruggaan naar een lagere functie met een lager salaris geen gevolgen
hoeft te hebben voor het pensioen.
Geen wondermiddel
Het aantal voorstanders van demotie groeit dan ook. Ed Nijpels was als
voorzitter van de Regiegroep Grijs-Werkt jaren geleden al enthousiast over
demotie. Het Centraal Planbureau (CPB) denkt dat demotie de zwakke positie van
ouderen op de arbeidsmarkt kan verbeteren. Werkgeversvereniging AWN ziet het
liefst dat er in toekomstige caos afspraken over komen. En de
regeringscoalitie ziet demotie als dé manier om de arbeidsmarkt vlot te
trekken. Uit een persbericht over de aow-plannen: Mensen moeten tijdig kunnen
switchen van functie om te voorkomen dat ze opgebrand raken.
Maar word je ook gelukkig
van demotie?
Er is nauwelijks nog onderzoek geweest naar de effecten. De summiere
bevindingen dié er zijn, zijn niet hoopgevend. In 2005 constateerden
onderzoekers René Schalk en Edith Josten, verbonden aan de Universiteit van
Tilburg en onderzoeksinstituut OSA, dat demotie geen wondermiddel is. De
uitputting waarmee werknemers kampten voordat ze van baan veranderden,
verbeterde er niet door. En tevredenheid leverde het ook niet op. De conclusie
van de onderzoekers: Gezien de negatieve effecten kan betwijfeld worden of
demoties een algemeen geschikt middel zijn om de arbeidsdeelname van ouderen
te verlengen.
Bij de vakbonden hoef je met demotie al helemaal niet aan te komen. Wij
dragen het geen warm hart toe, aldus fnv-bestuurder Leo Hartveld. Als
werknemers er zelf voor kiezen om een stapje terug te doen, juichen wij dat
uiteraard van harte toe. Maar het initiatief voor demotie mag wat ons betreft
nooit bij de werkgever liggen. We zijn er ook pertinent tegen om in caos
afspraken te maken over demotie. Doe je dat wel, dan worden werknemers een
speelbal van de werkgevers; demotie zal worden ingezet als
bezuinigingsmaatregel.
De angst van de bonden lijkt gerechtvaardigd, omdat demotie niet uitsluitend
het welzijn van werknemers dient, maar ook bedoeld is om de hoge salarissen van
vijftigers en zestigers aan te pakken. De vakbeweging ziet meer in regelingen
die oudere werknemers ontzien, zoals extra vakantiedagen, goede
arbeidsomstandigheden en scholing, en een vierdaagse werkweek in de bouw.
Maar ook de werkgevers hebben inmiddels hun bedenkingen. Terwijl de
werkgeversorganisaties nog pleiten voor langer doorwerken, waait op de
werkvloer de wind alweer uit een andere hoek. Eén op de drie werkgevers nam in
2008 nog maatregelen om langer doorwerken te stimuleren. Maar uit onderzoek van
het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) blijkt dat de
economische crisis daar een streep door heeft gezet. Liefst driekwart van de
werkgevers ziet momenteel vervroegde uittreding van ouderen als de beste manier
om de crisis te overleven. Langer doorwerken? Nu even niet.
Bom onder salarisgroei
Betekent dit het einde van demotie? Of kunnen we er juist niet meer omheen?
Prof. dr. Kène Henkens, socioloog en onderzoeker bij het NIDI, gokt op het
laatste. Eigenlijk, aldus Henkens, weten wij niet beter dan dat ons salaris
altijd omhoog gaat. In onze samenleving krijg je aan het begin van je carrière
te weinig salaris. En aan het einde word je daarvoor gecompenseerd en word je
overbetaald. Dat was van oudsher handig voor de werkgever, want die kon daarmee
zijn personeel aan zich binden. En voor werknemers was het prettig dat ze rond
hun 40ste zicht hadden op wat meer geld. Het systeem werkt prima, maar alléén
met een vastgepinde pensioenleeftijd, aldus Henkens: Als het kabinet de
aow-leeftijd verhoogt, legt het een bom onder het huidige systeem waarin de
salarissen stijgen naarmate je ouder wordt. Het salaris voor ouderen wordt
domweg te duur. Demotie wordt dan in de toekomst onafwendbaar.
En inderdaad: begin december liet minister Donner in het tv-programma Buitenhof
weten dat oudere werknemers over het algemeen te duur zijn voor werkgevers,
omdat het loon nu heel lang meestijgt naarmate iemand ouder wordt. In Nederland
gaat die stijging van het het salaris van oudere werknemers langer door dan in
andere landen, aldus de minister. Volgens Donner moet hiervoor de komende tien
jaar een oplossing worden gevonden, omdat vanaf 2020 de aow-leeftijd van 65
naar 66 jaar en in 2025 naar 67 jaar gaat. In landen waar mensen langer
doorwerken, groeit de ontwikkeling van het loongebouw op een gegeven moment
niet meer door, aldus Donner.
Gedwongen demotie
Kan
demotie worden afgedwongen?
Uiteindelijk onder voorwaarden wel. Stel: je baas komt met een lagere
functie op de proppen en je wilt zelf de overstap niet maken. Als je er samen
niet uitkomt, beland je bij de kantonrechter. Kantonrechter Sjef de Laat
vertelt hoe dat in zn werk gaat: De werkgever moet allereerst met goede
argumenten komen waarom hij deze demotie wil. Vervolgens kijkt de kantonrechter
of het redelijk is wat hij wil. Ook bekijkt de kantonrechter of je echt van de
werknemer mag verwachten dat hij het voorstel aanvaardt. Je kunt als werknemer
een behoorlijke discussie met je baas aangaan, zegt De Laat, maar je mag het
niet te zot maken. Voor de werkgever geldt hetzelfde.
De Laat: Waar ik gevoelig voor ben? Dat de werknemer heeft meebewogen, zich
coöperatief heeft opgesteld en met zakelijke, goede argumenten zijn zaak kracht
bijzet. Maar ieder geval is anders.
Een vervelende toonzetting in een brief, een nare opmerking in een vergadering:
het speelt allemaal een rol bij het oordeel van de kantonrechter of de
werknemer een lager betaalde baan moet accepteren. Verzanden in emotie werkt
niet. Niets willen, alleen maar hard nee roepen of de zaak op de spits
drijven, helpt ook niet. Want dan zegt een werkgever dat hij niet meer met je
door één deur kan en vraagt hij ontbinding van de arbeidsovereenkomst aan. Als
je dan heel erg tegengewerkt hebt, ben je je ontslagvergoeding ook nog kwijt.
Goed om te weten: werkgevers mogen werknemers niet zomaar terugzetten in
functie puur en alleen omdat ze een bepaalde leeftijd bereiken. Daar heeft de
Commissie Gelijke Behandeling (cgb) een stokje voor gestoken, want dat zou
leeftijdsdiscriminatie zijn.
En Jan Gerritsen? Hij wilde zelf een stapje terugdoen; de kantonrechter kwam er
dus niet aan te pas. Hij heeft de stap naar de binnendienst van zijn bedrijf
niet durven zetten, maar is wel een dag minder gaan werken. In overleg met zijn
baas heeft hij nu ook minder taken. Het bevalt hem prima. De vrije dag besteedt
hij aan het opknappen van zijn wat verwaarloosde koopwoning. Hij heeft in een
overmoedige bui berekend dat de waardevermeerdering die dat oplevert, ongeveer
net zoveel is als het salaris dat hij de komende jaren bij zijn baas inlevert.
09-11-2011, 13:15
Geschreven door Coach Factory Store
24-01-2010
Na jaren stress, verplichte demotie?
Een heel interessant stuk over demotie.
Neem ik mezelf even als voorbeeld: Ik ben dit jaar aan mijn 44e fulltime arbeidsjaar begonnen, en ik 'mag' er nog 6 jaar bij plakken.
De eerste tien jaar van mijn arbeidersbestaan, verdiende ik de zout niet in de pap, en werd ik als jeugdige kracht, feitelijk uitgebuit, want we deden toen wel hetzelfde werk als de andere collega's. Ik heb jeugdloon bij gelijkwaardige arbeid altijd al diefstal gevonden, maar goed dat is een ander onderwerp.
Van heel laag onderop begonnen en na jaren opgeklommen tot een aangenaam salaris. Als tweeverdiener kun je er dan aardig van leven. Dan komen er kinderen en besef je dat je er eigenlijk wel met zijn tweeën bij moet blijven werken omdat je anders niets meer kunt doen wat - ook - nog leuk is.
En als kinderen naar het vervolgonderwijs gaan, gaan studeren of naar Hoge scholen gaan, ja dan gaat het helemaal veel geld kosten. Bij het openbaar vervoer duurde het 12 jaar voordat ik om mijn 'volle loon' terecht kwam. Maar ik was wel ingestroomd als ervaren toruringcarchauffeur met buitenland ervaring, en 10 jaar ervaring op vrachtwagens. Toch moest ik hier ook weer opbouwen, wederom diefstal.
En nu we dan in de laatste afbouwende fase zijn aangekomen, nu zo ik dan ineens met demotie te maken kunnen krijgen, want anders worden die oudste chauffeurs zo heel erg duur?!
Maar, toen wij zo heel erg goedkoop waren, hoorde we de werkgevers, noch de politiek, ooit klagen. Bovendien zou volgens het gestelde in het stukje demotie gepaard moeten gaan, met lichter werk.
Dat is in het OV niet te realiseren omdat alle chauffeurs diensten rijden volgens een rooster. Alle diensten worden door alle chauffeurs gereden, en het is onmogelijk om de diensten lichter te maken. Bij ons werk je, of je werkt niet, meer mogelijkheden zijn er niet!
Demotie in het OV zie ik dus niet zo snel gebeuren. En toch zal er iets voor de ouder wordende chauffeurs moeten worden gedaan. Wanneer je langer dan 40 jaar beroepschauffeur bent dan kan je er haast niet aan ontkomen dat je op een gegeven moment beperkingen, of pijntjes gaat krijgen, meestal gewrichtspijnen, of ouderdomskwaaltjes. Tenslotte zijn ook wij maar slechts mensen...
Soms valt daar nog wel wat aan te doen, maar soms ook komt het telkens weer terug en wordt zo'n chauffeur voor zijn bedrijf als nel een 'storende factor', of een kostenpost. Het zou best kunnen dat een chauffeur zou willen meewerken aan een dag minder werken, maar het financieel niet kan missen, of bang is dat hij daardoor een lager pensioen over zal houden.
Bij het FNV gaan wij in maart - als sector - daar met vele sub afdelingen een hele dag over brainstormen, en ik ben er van overtuigd dat daar goede voorstellen zullen uitkomen. Ik zal daar terzijnertijd een verslag van maken en hier plaatsen.
Peter.
