Kinderfeest bij uitstek: Driekoningen

 

 
Waar in Nederland en België de kerstbomen en versieringen begin januari de kast weer ingaan, is de kerstperiode in Spanje nog niet voorbij.
 

Sterker nog, voor de kinderen moet de belangrijkste dag nog komen: Driekoningen. In de namiddag van 5 januari komende drie wijzen uit het oosten in alle steden en dorpen aan en even later worden de kinderen overladen met speelgoed.
 
Want ondanks het feit dat de gemiddelde Spaanse familie de laatste jaren minder te besteden heeft, wordt toch altijd wel een spaarcentje opzij gelegd om cadeautjes te kunnen kopen voor de kinderen. Kinderen zijn heel belangrijk in Spanje en de uit de Bijbel afkomstige gebeurtenis rondom de wijzen die uit het oosten kwamen, wordt aangegrepen om de kinderen eens flink te verwennen.Eigenlijk heeft het driekoningenfeest zoals de meeste Spaanse families dat vieren, veel raakvlakken met ons eigen Sin­ter­klaasfeest. Het wordt precies één maand later gevierd maar ook hier mogen de kinderen hun verlanglijstjes bekend maken en worden de goede gevers met een op­tocht verwelkomd. Vervolgens verzamelt de familie zich rond een grote mand met cadeautjes en is het uitpakken geblazen. Soms krijgen de kinderen zo veel pakjes dat ze het papier gehaast en bijna onverschillig van de cadeaus afscheu­ren, naarstig op zoek naar dat ene cadeau dat ze liever dan wat dan ook willen hebben. In veel gevallen is dat tegenwoordig een computerspel of zelfs een smartphone, want ook Spaanse ouders gaan met hun tijd mee en de tijd dat je een kind nog blij kon maken met lego of een boek, lijkt voorbij.
 
De gemeenten verzamelen in de dagen voor 5 januari via zogenaamde ‘Koninklijke postbodes’ de verlanglijstjes van de kinderen zodat de drie koningen bij aankomst al op de hoogte zijn van de wensen en het juiste cadeau kunnen uitdelen.
 
Het driekoningenfeest heeft zoals gezegd een Bijbelse oorsprong. In de Bijbel wordt gesproken over drie wijze mannen die uit het oosten kwamen. Ze gingen op zoek naar het pasgeboren kindje Jezus om deze ‘Messias’ cadeaus te geven. Ze volgden een heldere ster en vonden het kind uiteindelijk in een stal in Bethlehem. Ze gaven het kind goud, wierook en mirre.
 
Nergens in de Bijbel staat vermeld hoe de wijzen heetten en er wordt ook niet gezegd om hoeveel wijzen het ging. Maar omdat er in het Matteüs-evangelie gesproken werd van drie cadeaus werden al op de aller oudste christelijke afbeeldingen drie wijzen afgebeeld. Die drie mannen zagen er echter wel vrijwel hetzelfde uit, het onderscheid in uiterlijk kwam pas later.
 
In een zevende-eeuws geschrift dat wordt bewaard in de nationale bibliotheek van Parijs worden de wijzen voor de eerste keer bij naam genoemd en ook wordt hun uiterlijk beschreven: ‘Melchior, oud en met een lange baard, Kaspar, jong, blond en baardloos en Balthasar, zwart met een volle baard’. In latere afbeeldingen is dit onderscheid in uiterlijk vrijwel altijd terug te vinden, in elk geval is er altijd een zwarte man bij.

 

De wijzen hebben ook steeds mooiere keren aan en uiteindelijk worden ze vaak koningen genoemd.
 
Over de herkomst van de wijzen is niet veel bekend. Omdat in de Bijbel alleen ‘uit het Oosten’ staat, denken historici dat ze uit Babylonië of Perzië kwamen.
 
In Spanje werd in de zeventiende eeuw een manuscript geschreven dat de Auto de los Reyes heette. Het is een geschrift over het verhaal van de drie wijzen, geba­seerd op het evangelie van Matteüs. Verteld wordt hoe drie wijze mannen ieder afzonderlijk in een ver land een grote ster zagen. Zij volgden deze ster en ontmoetten elkaar. Samen reisden ze verder, op zoek naar de koning die zojuist geboren zou zijn, om hem cadeaus te geven. Aangekomen in Jeruzalem, zien ze de ster niet meer. Ze gaan naar de Romeinse heerser Herodes en vragen hem waar ze de pasgeboren koning kunnen vinden. Herodes weet het niet maar hij vraagt de wijzen wel of ze hem, als ze het kindje vinden, willen informeren zodat hij de nieuwe koning ook kan komen vereren. Herodes heeft van zijn eigen raadgevers gehoord dat er een Messias zou komen en hij is dus op zijn hoede. Het zeventiende-eeuwse geschrift, dat bewaard wordt in de Biblio­teca Nacional in Madrid, stopt hier.
 
Het verhaal van de drie koningen was al­tijd al geliefd in het katholieke Spanje maar het kreeg nieuw leven ingeblazen toen de Spaanse theoloog Gaspar Fernández de Ávila in de achttiende eeuw de Auto de los Reyes ge­bruikte als bron voor een gedicht van twaalf strofen. Het gedicht ging over de kindertijd van Jezus Christus en het werd heel populair in Spanje. Het is dit gedicht dat de aanleiding was tot de opvoe­ring van het Driekoningenverhaal in het dorpje Cañada in het binnenland van Alicante. Al sinds 1764 doet de hele be­volking van het dorp mee aan de opvoe­ring van het kerstverhaal: de geboorte van het kind in de stal en de komst van de wijzen. Sinds 1964, bij het 200-jarig be­staan van de opvoering, speelt men ook andere delen van het Bijbelverhaal, de vlucht van Jozef, María en Jezus naar Egypte en de kindermoord van Herodes.
 
Maar ook in veel andere plaatsen wordt het verhaal van de ontmoeting tussen de wijzen en het kindje Jezus opgevoerd. Vaak wordt er op 5 januari een levende kerststal op­gesteld op het plein voor het stadhuis en als de drie wijzen aankomen, eren zij de pasgeborene en overhandigen zij hun ge­schenken.
 
Het is erg leuk om een Driekoningenoptocht bij te wonen, vooral omdat deze in sommige gemeenten werkelijk spectaculair is. Zo is daar de aller oudste Driekoningenoptocht van Spanje, die plaatsvindt in Alcoy, of de enorm grote optochten van Elche en Ali­cante, die gepaard gaan met praalwagens. In sommige plaatsen komen de drie wijzen met de boot aan, hetgeen de associatie met Sinterklaas nog vergroot, in andere plaatsen arriveren ze met de trein of op een kameel. Ook heel bijzonder en sfeervol is de traditie in Elda, waar de bevolking met toortsen de achter Elda gelegen berg Bolón oploopt en zo de drie koningen, die in de schemering de berg afdalen naar het centrum, bijlicht.Maar het mooiste van alles is waarschijnlijk wel het observeren van de gezichten van de kleinste kinderen. Zij staan vol ontzag te kijken als de drie koningen op hun paarden of kamelen voorbij komen en ze verheugen zich zichtbaar op de snoep- en pakjesregen die komen gaat.
 
In de gezinnen vindt deze pakjesregen meestal op 6 januari plaats. Dat is immers een feestdag en dus verzamelt de hele fami­lie zich om eerst samen te eten en daarna, onder het genot van een roscón de reyes (banketstaaf met daarin verrassingen meegebakken), de berg met pakjes uit te pakken. En dit jaar hebben de kinderen extra lang de tijd om met hun nieuwe aanwinsten te spelen: meteen na Driekoningen volgt namelijk een weekend.
 
Door: Bea Lutje Schipholt

(Bron: De Week)
 
.