Cornelis Klercq; alias de Bakker

Huizen en beroepen spelen vaak een belangrijke rol in families. Zelfstandige beroepen kunnen vrijheid geven, creativiteit ontplooien, iets extra's verdienen en daarmee bijvoorbeeld een huis kopen. Het was in vroeger tijden dan ook meer regel dan uitzondering, dat een huis werd gekocht. Een huis huren was voor het armere deel van de bevolking. Zo handelden de Klercq-en in de loop der tijd levendig in huizen. Het voorbeeld van Cornelis Klercq en zijn dochter Hermina uit Dordrecht is daar een eminent voorbeeld van. Hoe ze het voor elkaar kregen is een raadsel, maar je zou ze nu kunnen betitelen als vastgoed-magnaten.
Cornelis Klercq de Oude uit Middelburg, onze brandspuitmaker uit omstreeks 1750, kocht ook huizen. Kadestrale- en notariële archieven zijn een geweldige bron van  informatie, waar het gaat om te achterhalen wie eigenaar of bouwer van een huis is geweest.

De Kromme Weele in Middelburg rond 1890, met rechts de toenmalige Banketbakkerij van J.J. Bal. In de verte is de Seisdam te zien.

Veertien jaar moet Cornelis zijn geweest, toen zijn moeder Wilhelmina Gal de jonge knaap hem dienstwillig heeft aanbevolen bij de Meesterbakker Johannes Bal. Cornelis moest maar een vak leren, waar altijd vraag naar zou zijn, dat gaf zekerheid aan het bestaan. En waar zou deze jongeman beter terecht kunnen dan bij bakker J.J. Bal, die een uitstekende reputatie genoot in het burgerlijke Middelburg. Bovendien bezat de bakker ook een aantal lieftallige huwbare dochters, je wist maar nooit hoe het balletje bij Bal  kon rollen. Moeder Wilhelmina had een voorzienige zo niet berekenende blik op de toekomst van haar zoon.   

Het Lambrechtstraatje tussen de Korte Noordestraat en de Penninghoeksingel, gezien vanaf de singel.

De voorvader van Cornelis, die natuurlijk ook Cornelis heette, en we voor het gemak de Oude noemen, erfde een huis in de Lambrechtstraat op nr L-100 van zijn ouders, dat hij in 1784 verkoopt aan Nicolaas Wilkens du Bois, en jawel hoor, broodbakker van beroep, voor ƒ 600,-. Het duurt daarna ruim 60 jaar eer het huis weer in bezit van de familie Klercq komt, wat is af te leiden aan de geboorte van Johannes Cornelis Klercq die in 1844 in dit huis wordt geboren. Ook onze Cornelis ziet in dit huis een jaar later het levenslicht in 1845. Hij zal in dit huis zijn gezin stichten met Pieternella Bruijns.

Met een korte onderbreking, want tussen 1882 en 1883 verhuist het gezin Klercq-Gal,  worden al zijn kinderen in dit kleine verbindingsstraatje geboren. Zelfs opa Theeuwes Klercq laat op zondag 26 augustus 1888 hier van zich horen. En wat wil nu het geval?
Nadat opa Theeuwes Klercq zijn mandenmakerswinkel van de hand deed aan meneer Versluis uit de Alblasserwaard, kocht hij een huisje aan de Penninghoeksingel. Ook dat huis was van een bakker geweest. Bakker Visser uit de Korte Noordstraat. Wat hebben de Klercq-en toch met bakkers? Zijn die beter te vertrouwen?

Enfin, opa Klercq moet geregeld langs zijn geboortehuis hebben gewandeld, want het Lambrechtstraatje ligt om de hoek van de Penninghoeksingel. Daar heeft hij nooit met een woord over gesproken! Zijn grootvader en grootmoeder zijn in dit huis zelfs overleden. Wat is dat met opa? Geen belangstelling voor je verleden? Neen, daar is hij nooit mee bezig geweest. Wat geweest is, is geweest. Toch blijkt het nu een aardige gedachte te zijn, waar de familie sporen achterlaat. Wanneer ik nu door dit onbeduidende straatje loop krijgt het opeens een heel andere betekenis.

Cornelis Klercq. de vader van mijn opa Theeuwes, blijkt een gewaardeerd bediende te zijn bij meneer Bal. Cornelis is inmiddels getrouwd, niet met een dochter van de bakker, maar met Pietje Bruijns. Er zijn al vier kinderen geboren. Allemaal jongens, vier in getal, waarvan hij helaas één, na 3 maanden en 2 weken, heeft moeten afstaan aan de dood. Het vijfde kind is op komst. Het blijkt weer een jongentje te zijn  Catharinus, die bekend wordt als Rinus van de Gravenstraat, maar daarover later meer te vertellen.

Cornelis heeft ambinties, de rest van zijn leven als knecht door het leven gaan is niet zijn voornemen. Nog enkele jaren houd hij het vol bij bakker Bal, dan wil hij voor zichzelf beginnen, zoals dat heet. Enkele jaren treedt hij in dienst bij bakker Brouwer op de Pottenmarkt, dat is goed om het vertrouwen van de bestaande klanten te winnen. Bakker Brouwer is op leeftijd, hij heeft besloten zijn zaak van de hand doen. Cornelis is de beste candidaat. Zijn dienstjaren bij Bal geven een goede garantie op een vertrouwde opvolging.
In 1891 is het dan zover. Met een annonce in de krant brengen de heren ter kennis aan het clientèle dat de zaak is overgenomen door C. Klercq. De winkel wordt opgeknapt, het assortiment uitgebreid met suikerwaren van "den heer A. Schagen," waarmee Klercq eenig depot in Zeeland voert. Exclusiviteit is het motto. Brood blijft hoofdzaak, banket voor de verwennerij bij koffie en feesten, chocolade en suikerwerken als luxe. Boterbabbelaars zal Cornelis uit eigen atelier leveren, net als de suikerwerken voor de Paasdagen en Sinterklaas.  

Aankondiging van overname door Cornelis Klercq.

Wat een aantal jaren later gebeurd, weten we niet. Maar Cornelis verhuist met zijn Banketbakkerij naar de Gravenstraat. Moet hij bezuinigen? Zijn de lasten op de Pottenmarkt niet meer op te brengen? Is de concurrentie te groot? Cornelis is niet de enige bakker in de stad. Tientallen bakkers proberen een bestaan te handhaven. In bijna alle straten van het centrum is wel een brood- en banketbakker te vinden. Vanaf 1897 woont het gezin in de Gravenstraat op nr I-194. Dit huis is niet meer terug te vinden. De hele straat inclusief directe omgeving is met het Duitse bombardement op Middelburg in mei 1940 met de grond gelijk gemaakt. Na de verwoesting is een nieuwe Gravenstraat ontstaan. Een oude prentkaart laat nog iets zien van de vooroorlogse situatie. 




Cornelis Klercq 1845-1922, 76 jr                          Pieternella Hendrika Johanna Bruijns 1840-1934, 94 jr

Cornelis en Pietje Bruijns in betere tijden. De burgerlijke welvaart is af te lezen aan deze portretten. Opoe Bruijns, zoals ze gekend was bij haar kleinkinderen, woonde de laatste jaren van haar leven in het Gereformeerde Rusthuis op het Bolwerk, aan de rand van Middelburg, in een parkachtige omgeving. 's Zondag maakte Theeuwes met zijn vrouw Betje en hun kinderen een "ommetje" over de Bolwerken. Al "kuierend" wandelden ze langs het Oude Mannen- en Vrouwenhuis, waar opoe Pietje voor het raam zat te wachten op hun komst. De kinderen "bejourden" naar opoe, zij wuifde vriendelijk terug.  

De Gravenstraat van voor de oorlog

Boerenvrouwen bij bakker Van Boven op de Pottenmarkt. Eén vrouw en de kinderen zijn in rouwkleding

Een deel van de Pottenmarkt, aansluitend op de Grote Markt. Dit deel van de Pottenmarkt is in mei 1940 verwoest door het Duits bombardement.

© 2011 Albert Prins