Ome Cornelis de barbier

Je kunt je het bijna niet voorstellen, dat een vrouw haar man wast, hem helpt bij het aankleden, en zelfs zijn schoenveters strikt. Het sinasappeltje voor hem pelt, de partjes keurig op zijn bordje klaar legt, of het boterhammetje voor hem smeert. En toch was het een normaal gebruik, half vorige eeuw.
Het zorgzame gebruik ging bij de hogere burgerij zelfs zo ver, dat de knecht de nieuwe schoenen van zijn baas moest inlopen, wanneer hij de pech had over dezelfde schoenmaat te beschikken. De baas hoefde zijn hielen niet stuk te lopen, dat voorrecht gunde hij met alle plezier zijn knecht.

Een Outerbridge collar

Opoe had dan ook heel wat te stellen met haar man, op de dag dat ze zich moesten opmaken voor de zondagse gang naar de kerk, of voor een andere gelegenheid waar een net voorkomen bij nodig was. Uren van te voren waren ze allebei nerveus bezig met de voorbereidingen. Opoe had het meeste werk zich aan te kleden, dat spreekt vanzelf met al haar uitgebreide klederdracht. Maar eerst was Theeuwes aan de beurt.

Was het zijn onbeholpenheid of gemakzucht? Het stijf collarboordje aan zijn hemd kreeg hij nooit goed dicht, waarop Betje te hulp moest schieten. "Betje, 'elp mien is, 'k krieg da' knôôpje nie' ghoed dicht. Toe 'elp mien is. Gorgelend, ja bijna tot stikken toe stond hij te protesteren, zijn hoofd heen en weer bewegend, wanneer Betje haar vinger stevig achter het harde boordje stak, daarbij zijn adamsappel bijna tot moes drukte. "Au, au, Betje, jie doe mien zeer." Waarop zijn vrouw commandeerde, "Sta dan noe's stille, zo krieg ik toch niks voor mekaor, hé." Samen stonden ze op elkaars ongeduld te foeteren. Als een klein kind liet Theeuwes zich Betje's hulpvaardigheid welgevallen.

Opa Klercq op zijn Paasbest

Nadat het knellend hemdsboordje op orde was gekomen, moest de stropdas nog gestrikt worden. Ook die handeling kon Theeuwes niet goed onder de knie krijgen, hij kreeg daar nooit goed zicht op, naar zijn zeggen. Zijn schoenen hoefde hij ook niet te poetsen en zijn vrouw mocht op haar knieén zijn schoenveters strikken. Zijn haar werd als laatste toegift gekamd, waar zijn vrouw haar venijn op losliet. "Au, au, nie zoô 'ard kamme' hé, da' doe ook zeer, 'oor." Nu stond Theeuwes gereed zich op zijn best in het openbaar te vertonen.

Korte Noordstraat, Middelburg, Cornelis' barbierzaakje lag links. Rechts daarvan 't Jantje-van-Alles, links Bakker Visser.

's Morgens was hij naar de barbier geweest, waar ik een paar keer getuige van mocht zijn. Aan de hand van opa liep ik met hem mee naar zijn broer Cornelis, die in de Korte Noordstraat een barbierszaakje had. Later kwam aan het licht dat aan dit zaakje nog een verhaaltje zit. Cornelis had het pand gekocht van de opa van een schoolvriendje van me. Zijn opa, Janse de Jonge, was daar een verfwinkel annex drogisterij begonnen. De zaak liep zo voorspoedig, dat het winkeltje al spoedig te klein werd en zijn opa de stap waagde een groot dubbel hoekpand te kopen aan het Hofplein, hoek Lange Noordstraat. Zo bleek maar weer eens hoe nauw verwant sommige families aan elkaar zijn. 

Langs de wand stond een aantal rechte eikenhouten stoelen voor de wachtende klanten. Opa en ik namen plaats. Ik kon in me opnemen wat mijn belangstelling trok. Het interieur was klein en intiem, wat door de donkere eikenhouten lambrizering verder werd versterkt. Aan de wand hingen twee grote, enigzins verweerde spiegels met aan elke zijde een eikenhouten kastje. Op een leitje had Cornelis de prijzen geschreven voor zijn diensten. De onvermijdelijke reklameplaat van Gillette ontbrak evenmin.

Voor de spiegelwand stonden twee grote zware scheerstoelen met forse metalen hoofdsteunen, waar een papierrol aan bevestigd was. Op het wit marmeren blad bij de spiegels lag zijn coiffeurs-instrumentarium. Twee grote witte ballonlampen aan het plafond moesten zijn zaakje op een donkere dag verlichten. De vloer was belegd met donkerrode glanzende plavuizen. Verder was het er kraakhelder schoon.

Zo zag het barbierszaakje van ome Cornelis er ongeveer uit. 

Cornelis was een bekende barbier in de stad en had door zijn reputatie een vaste klantenkring opgebouwd. Naast zijn broers en zwagers in de familie, kon hij rekenen op veel andere klanten, die zich graag door hem lieten knippen en scheren. Vooral kort knippen in de nek, tot bijna aan de kruin, dat hij met de tondeuse ook tot achter de oren liet reiken. Een uniform kapsel waar elke man op gesteld was. Alhoewel?? Het was moeder-de-vrouw die het graag zo wilde zien, want dan hoefde manlief niet zo vaak naar de kapper, dan liepen de kosten niet zo op.

Gillette reklame voor de "kleine" man

Omdat ome Cornelis doof was, ja bijna stokdoof, moesten zijn klanten hun boodschap inspreken in zijn koperen luisterhoorn. Cornelis legde zijn hoorn richting klant, waarop die zo hard mogelijk schreeuwde wat de wens was. Klonk de boodschap niet duidelijk genoeg, dan vroeg Cornelis; "Zeg uut nog uun keer, 'k 'Eb uut nie' ghoed begrepe' hé!" Daardoor deed Cornelis zijn werk zwijgzaam. Een gesprek met hem aanknopen was nutteloos, dus roddels kwamen ook niet van hem, wat mogelijk mede de reden was waarom hij zo'n grote trouwe klantenkring kon opbouwen.

Zo werkte Ome Cornelis ook aan zijn klanten (Foto Kapper van der Velzen)

In de scheerstoel zat een man die geschoren moest worden. Cornelis zeepte de man stevig in, tot het schuim hem centimeters dik op de wang stond. Op een slijpriem maakte hij zijn scheermes vlijmscherp, wierp een blik op de weerloze man, die geen kant meer op kon, wanneer Cornelis met zijn mes kwaad zou aanrichten. Cornelis spande de wang strak en schoor de dikke laag schuim met baardhaar en al in één beweging weg. Daarna volgden andere delen van het gezicht. Gelukkig, er is geen ongeluk gebeurd, er vloeit geen bloed, dacht ik, terwijl ik de scheerbeurt met aandacht volgde. Oôme Cornelis is wel doof, maar niet blind.

De luisterhoorn van Ome Cornelis

Straks is opa aan de beurt, als het dan ook maar goed afloopt. De man in de stoel was bijna klaar. Cornelis wreef met een ontsmettende puimsteen nog een paar keer over de superglad geschoren kin. De man in de stoel keek stoer naar het plafond, want het prikte toch onaangenaam. Vakkundig sproeide Cornelis nog wat eau de cologne uit een knijpflacon voor het lekker ruiken, en klaar was Kees. De man verliet in opperbeste stemming de scheerstoel, keek nog een keer in de spiegel en knikte naar Cornelis. "Ghoed gedaon C'nillis."

Nu was opa aan de beurt. Na afloop kreeg ik een Kingetje van ome Cornelis. Ik hoefde gelukkig niet geknipt te worden. Het model van ome Cornelis stond mij toch al niet aan.

Rechts van het voorlaatste huis, daar woonde Ome Cornelis in de Korte Noordstraat, naast het winkeltje van; "Jantje-van-Alles."

Een hele tijd daarna, ontmoette ik ome Cornelis en zijn vrouw Berber op een verjaardagsfeestje bij opoe op de Vlasmarkt. Cornelis toonde vol trots zijn laatste aanwinst; het nieuwste Philips hoorapparaat. Waar hij nu veel beter mee kon horen, dan met zijn koperen toeter. Een nieuwe wereld was voor hem opengegaan. Aan iedereen die benieuwd was hoe het formidabele toestel werkte, legde hij trots uit waar alle onderdelen voor dienden. Achter zijn oor zat een apparaatje geklemd, dat via een draadje verbonden was met een prop in zijn oor. Met een radertje kon hij het geluid instellen. Uit zijn vestzak stak een knots van een batterij, die ook gekoppeld was aan zijn hoorapparaat.

Cornelis was er maar wat blij mee, en het ziekenfonds had nog wel meebetaald ook. Cornelis vond het een grote gunst, dat hem dit nog mocht overkomen. Maar nu zat hij toch een beetje te prutsen aan het apparaat. Van alle stemmen in de kamer, hoorde hij van alles voor elkaar, een kakefonie van geluid tergde zijn hoofd. Berber had hem al een paar keer gewaarschuwd, niet zo te zitten friemelen aan dat ding; "Je 'eb je bril ook nie bie joe, zoô kan je d'r niks van zien wat jie doe" Even later gaf hij de hoop op. Cornelis kreeg weer rust in zijn hoofd.

Het moderne hoorapparaat van het ziekenfonds

© 2011 Albert Prins
Videoclip; Barbier à Meistratzheim en Alsace (2.09 min) http://youtu.be/sqiWUJ9UvDk