Het droeve huwelijk van de dominee

In Middelburg wordt op 23 september 1838 Jacobus Anthonie Klercq geboren. Zijn ouders zijn welgesteld, doordat zijn moeder Wilhelmina Cornelia Gal, geboren in 's Gravenhage, enig kapitaal inbrengt bij het huwelijk met haar man, Johannes Cornelis Klercq, die huisschilder is. Haar moeder Saartje Gal, ook afkomstig van 's Gravenhage verdient haar brood als baker. De verhuizing uit Den Haag zal niet zonder reden zijn geweest. Moeder Saartje heeft haar dochter zonder erkende vader gekregen. Waardoor het sterke vermoeden rijst dat zij met een gunstige financiële regeling naar Zeeland is gezonden, zodat compromiterende ontmoetingen uitgesloten werden. Met andere woorden; de vader moest geheim blijven. Hij zal waarschijnlijk een belangrijke positie hebben bekleed.


Het Bolwerk in Middelburg met de Koepoort aan de Veersesingel

De jonge Jacobus doorloopt voorspoedig de lagere school. Zijn vader besluit dat het timmervak voor zijn zoon een goede toekomst biedt. Maar daar is de zoon niet van overtuigd. Hij wil verderop komen. Hij bezoekt de Teekenschool in Middelburg, de voorloper van een latere Academie voor Kunstonderwijs, want Jacobus wil architekt worden. Hier doet zich een opmerkelijk treffende vergelijking voor met het verloop van mijn wens om architekt te worden. Ook ik werd door mijn vader voorbestemd om timmerman te worden, ook ik wilde verderop komen. Na een aantal middelbare opleidingen, werd ik toegelaten tot de Stadsacademie van Maastricht, op de afdeling Interieurarchitectuur. Toch niet zonder vaak de veronderstelling te wekken dat ik student theologie zou zijn, door mijn empathisch luisterend oor. 


De Protestantse St. Petruskerk aan het Hofplein, gesloopt, nu staat daar de Hofpleinkerk

In het archief van de Gereformeerde kerk is veel documentatie over Jacobus Antonie bewaard gebleven. Uit verschillende bronnen zijn beschrijvingen van zijn leven terug te vinden, ook is te lezen hoe hij tot het ambt van predikant is gekomen, wat op een bloemrijke 19de eeuwse schrijfwijze is vastgelegd, waarvan ik u de authentieke tekst niet wil onthouden.

Reeds in zijn prille jeugd woonde de vreeze Gods in zijn hart, en was hij werkzaam om het heil zijner ziel, en toen hij nu op jongelingsleeftijd tot geloofsverzekering voor zichzelve kwam, en in het bloed des Kruises vrede vond, werd een besef van roeping ook de sterke begeerte levendig, om den Heere in Zijn Evangelie te mogen dienen.

Toch durfde hij daarover niet tot anderen te spreken, vanwege de heiligheid van het ambt en het gevoel van eigen onwaardigheid en onbekwaamheid. Doch ziet wat gebeurd? Er was groote behoefte in die dagen aan Dienaren des Woords, en ds. M. Keulemans, destijds predikant bij de Gereformeerde Gemeente onder het Kruis te Middelburg, die ook in den gebede hiermede werkzaam was, werd kennelijk door den Heere op broeder Klercq gewezen. Toen de vraag hem werd voorgelegd, of hij lust had tot het predikantsambt, kon hij niets anders antwoorden dan: "Dat hij deze begeerte reeds geruime tijd koesterde. sedert hij tot zekerheid des geloofs was gekomen, doch dat hij er niet over had durven spreken."

Zo kon broeder Jacobus Anthonie Klercq in 1866 reeds worden uitgezonden om een stichtelijk woord te spreken, en trad hij gedurende twee-en-halfjaar te Meerkerk, Alblasserdam en andere plaatsen in dien omtrek op, waar hij reeds voor menige ziel ten zegen is geweest.


Leerbroek de geboorteplaats van Maria Donk

Jacobus Anthonie verblijft tijdens zijn studietijd in Zuid-Holland, waar hij in 's Gravenhage door ds. Smit wordt onderwezen in de leer van de Gereformeerde kerk. Het is ook de periode dat hij Maria Donk leert kennen, geboren in Leerbroek wat niet veel meer was dan een verzameling huizen en enkele boerderijen aan de oude waterloop van de Leer. Een moerasachtig gebied waar de plaatsnaam aan ontleend is. Leer staat voor het riviertje, Broek voor moeras, waaruit de samenvoeging Leerbroek is ontstaan. Oud is de plaats zondermeer, omdat de stichting door Jan I van Arkel reeds in 1020 wordt vermeld, later gaat in 1428 het eigendom over op het geslacht van Egmond.


Oud straatbeeld van Leerbroek

Maria is van eenvoudige afkomst, haar vader Schalk Donk is landbouwer, haar moeder Aartje Boon runt het huishouden. Maria werkt als dienstbode in Meerkerk, het gebruikelijke beroep voor een jonge vrouw in die tijd. De bevolking in de streek is streng protestant, het geloof in God is groot, het leven wordt daar sterk door bepaald. Een vroom leven is het streven, de langzame strofe gezangen klinken nadrukkelijk door de dikke muren van de middeleeuwse kerk ten hemel. Het is de sfeer waar twee vrome mensen elkaar op 28 november 1866 de gelofte van eeuwige trouw bevestigen door het huwelijk. Jacobus Anthonie en Maria zijn getrouwd.


De Hersteld Hervormde kerk van Leerboek

Het is ook de tijd dat overal in het land de gevreesde runderpest uitbreekt. De ziekte breekt het eerst uit in het Arrondissement Leiden. Benoorden de Rhijn worden 74 runderen afgemaakt, drie worden gespaard, maar bezwijken zeer spoedig. Oostelijk heerst de ziekte nog voornamelijk in Oegstgeest, om vervolgens de kop op te steken in Woerden, Bodegraven, Aarlanderveen, Zevenhoven en Papekop. Als een vliegende pest is het nergens meer tegen te houden. De omstreken van de Krimpenerwaard, Alblasserwaard, Overschie, Rotterdam, Gorinchem en in het Vijfheerenland, waar Leerbroek onder valt wordt evenmin gespaard. De kranten staan vol met tabellen van aangetaste, gestorven en afgemaakte dieren. De melk van de koeien is niet meer te vertrouwen, de volksgezondheid is in gevaar.


Annonce, Dagblad voor Zuid-Holland en 's Gravenhage 30-10-1867

Het jonge echtpaar woont na het huwelijk in 's Gravenhage, Jacobus Anthonie heeft zijn studie nog niet afgerond. Elf maanden na het huwelijk wordt een kind geboren. Jacobus Anthonie en Maria zijn zeer verheugd met de komst van het jongetje. Heel gebruikelijk wordt het vernoemd naar zijn opa Johannes Cornelis Klercq uit Middelburg. Toch is de geboorte zorgelijk. Moeder is ziek, de gezondheid van het kind gaat zienderoog achteruit. Veertien dagen na de geboorte bezwijkt Maria aan de gevolgen van de zware bevalling. Met de begrafenis van moeder Maria overlijd ook haar twee weken oud zoontje op 4 november 1867. 
Jacobus Anthonie is ontroostbaar, zijn huwelijk heeft slechts elf maanden geduurd. De ingehouden hartekreet waar hij kennis van geeft in de annonces spreekt voor zichzelf. Zijn Godsvertrouwen wordt zwaar op de proef gesteld. 


Annonce, Dagblad voor Zuid-Holland en 's Gavenhage 4-11-1867

Gezinsblad Jacobus Anthonie Klercq - Maria Donk

IV.1.-  Jacobus Anthonie Klercq
Geb. 23-09-1838, Middelburg. Ovrl. 26-04-1911, Huizen, 72 jr
Zv; Johannes Cornelis Klercq - Wilhelmina Cornelia Gal
Huwt 1 met; Maria Donk, op 28-11-1866 te Leerbroek Z-H. Brg. 28 jr Brd. 27 jr Huw. 11 mdn
Maria Donk 
Geb. 28-02-1839 Leerboek. Ovrl. 30-10-1867, 's Gravenhage, 28 jr 
Dv; Schalk Donk - Aartje Boon

Kinderen uit dit huwelijk; 1 kind, Generatie V
V. 1.- Johannes Cornelis Klercq
Geb. 16-10-1867, s'Gravenhage. Ovrl. 04-11-1867 's Gravenhage, 14 dgn.

© 2011 Albert Prins
Photoclip; H.N.H Church of Leerbroek Psm.8 1 & 4 (4.10 min) http://youtu.be/dCAmNhhV2Zs

06-06-2011 om 00:00 geschreven door albert65

De Grote Ramp van 1889

Nederland is door de eeuwen heen geteisterd door vele rampen. De meeste rampen werden veroorzaakt door natuurgeweld, een hevige stadsbrand of munitie-explosie zorgden voor minder slachtoffers. Het ongeluk in 1275 toen de eerste Romeinse brug in Maastricht instortte tijdens een boete-processie, waren daar 400 doden te betreuren, de datum 12 juli van dat jaar zal niemand iets zeggen.

Van al die rampspoed is maar weinig in ons hedendaags geheugen bewaard gebleven. Dat is maar goed ook, je zou moedeloos worden van al die ellende die over ons land is heengespoeld. Niet voor niets wordt Nederland door de Fransen Les Pays Bas genoemd. De Lage Landen aan de Noordzee, onder zeeniveau. 

De allervroegst bekende ramp gebeurde in het jaar 838, toen tijdens een Stormvloed een aanzienlijk deel van Noord-West Nederland onder water liep. Een groot aantal plaatsen verdween van de landkaart. Meer dan 100.000 slachtoffers heeft dat gekost, heden ten dage is dat wereldnieuws. Er zullen er nog veel van zulke rampen volgen. In 1170 breekt bij de Eerste Allerheiligenvloed de zee door bij de duinenrij tussen Texel en Huisduinen, Den Helder. Het Marsdiep ontstaat dan.

De Scheveningen Sch. 169 vaart uit ondanks het slechte weer.

Bij de Sint-Luciavloed van 1287 is de schade nog veel groter. Niet alleen vallen zo'n 80.000 mensen ten prooi aan het gulzige water, ook wordt nu West Friesland van Friesland en Groningen gescheiden. De Zuiderzee ontstaat door dit watergeweld. Het drama heeft ook een taalkundige catastrofe tot gevolg, want de Friese taal verdwijnt grotendeels uit Noord-Holland. De arme Friesen beklagen zich met het credo; "God doe sende ene vloet also groot, daer vele volx in bleef doot." 

Naast de grote vloedrampen, die ons land en de eilanden in vorm en omvang herhaaldelijk heeft doen veranderen, waren er ook de kleine rampen. In 1457 ontstond een grote brand in Dordrecht, 600 huizen, waaronder ook de Grote Kerk werden verwoest. Later zou 's Hertogenbosch ook voor een aanzienlijk deel door een hevige stadsbrand worden getroffen. In elke eeuw gebeurd er wel iets waar we nu niet meer bij stil staan.

In de nacht van 26 op 27 novermber 1790 vergaat bij de Koog de klipper Negotie. Het schip breekt in stukken; 238 doden. En dan een kort berichtje waar nu niemand meer van opkijkt, maar mij wel aan het denken zet. 18 oktober 1888, "Brand in de Korte Delft in Middelburg; 5 doden." Het is de straat waar ik heb gewoond.  

De bomschuit Sch 168, schilder Henk Dekker 1897-1974
.
Wanneer ik spreek over de winter van 1888-1889 zal niemand daar van opveren uit z'n stoel. Onze zaliger overgrootouders lagen er wel wakker van. Het hele leven was ontwricht door de meest barre winter.

De krant; Het Nieuws van de Dag, meldt; Zware regenbuien, windstoten, sneeuwstormen, ijsschotsen op de Zuiderzee en rivieren. Al die narigheid zorgde voor verlamming van het dagelijks leven.

De scheepvaart in Friesland was grotendeels gestremd. Door een snel invallende strenge vorst moest de dienst op de lijn Zevenaar - Kleef - Keulen andermaal worden gestaakt. Bij Lobith is het vaartuig van schipper Koek, geladen met steenkool, bestemd voor Rotterdam lek geslagen en gezonken. Met moeite zijn de opvarenden gered.

De sneltrein welke Zaterdag van Maastricht naar Aken om 4.09 uur vertrok, is tusschen Simpelveld en Aken in de nabijheid van Bochholtz, in de sneeuw blijven steken. Onmiddelijk werden van alle zijden werklieden ontboden om den in nood verkeerende trein te helpen. De locomotief, welke des avonds ter hulp gezonden werd, kwam, daar men door de sneeuwjacht den ingesneeuwden trein niet kon zien, in botsing met dezen, zodat de ingenieur, de Heer Coenegracht, van de hulplocomotief geslingerd werd, waardoor hij zijn schouder ontwrichtte, en een reiziger en een paar spoorwegbeambten licht gekneusd werden.

Schipbreuk bij stormweer, de nachtmerrie voor iedere zeeman.

Het schip Marie, toebehorende aan Dolham te Maastricht en geladen met steenkolen, is Zaterdag op het zijkanaal tusschen Maastricht en Luik gezonken. De opvarenden zijn gered. 

Op het 3de blad van de krant staat nog te lezen. Men seint ons uit Keulen; Tengevolge van sneeuwstorm is het verkeer op de spoorweg-trajekten van de spoorweg-directie (Links Reinische) voor het ogenblik gestremd; Cöln - Bonn, Cöln - Trier, Eifellinie, Cöln - Neuss, Neuss - M. Gladbach en Aachen - Bleiberg.

Door de storm van Vrijdag  en Zaterdag is de voet van de duinen te noorden van Petten geheel weggenomen. Dit is ook het geval met de duinen ten zuiden van Kamp. Het voorkomen van de kust is daardoor geheel veranderd; de anders afhellende zandheuvels gelijken nu steile rotsen.

In de Wieringerwaard (N-H) is zaterdag de dienstbode van de landbouwer P. levenloos uit het water opgehaald. Men vermoedt dat zij, terwijl zij een emmer water wilde scheppen, bij ongeluk voorover is gevallen. Zaterdag is te Petten het lijk aangespoeld van een man met zwarten baard. de weinige nog overgebleven kleeding was niet gemerkt.  

Voormalige Chr. Geref. Kerk, Steengracht te Den Helder, waar ds. J.A. Klercq beroepen was.

Hoewel de kranten volstaan met verontrustende berichten, terwijl het weer in al haar grilligheid te keer gaat, varen toch vissers uit. Gedreven door reders of uit noodzaak vis te vangen, want zonder vis geen inkomsten en zonder inkomsten geen brood, geen monden te vullen van de kinderen thuis. De geharde visserslui, getaand, gelooid door zon, zilt en zeelucht zoeken dicht bij de kust viswateren op, die evenwel gevaarlijk en verradelijk zijn, vanwege zeestromingen, zandbanken of waar bij stormweer sterke slaggolven te keer gaan.

Op 9 februari 1889 vaart de bomschuit Scheveningen Sch. 169 toch uit. Het koerst met volle equipage richting Nieuwediep, komt in zwaar weer terecht, stuurman Krijn Dijkhuizen probeert het schip drijvende te houden door de netten met balast uit te werpen zodat De Vier Gebroeders, van reeder M.J. Tuyt, niet kapseist. Het is hem niet gelukt, de natuurelementen bleken sterker, dan zijn noest vergaarde kennis als zeeman. 
De krant Het Nieuws van de Dag doet op 9 februari hiervan verslag;
Het schip, De Vier Gebroeders, is in de zware Februaristorm omgeslagen, alle zeven bemaningsleden zijn jammerlijk verdronken. Vier dagen later is de Sch. 169 geborgen. Een dag later lezen we dat; eenig hout en ook een zwaard, afkomstig van de SCH. 169 aangespoeld wordt teruggevonden in Scheveningen. Op 13 februari zal bij gunstig weder de Scheveningsche bomschuit SCH 169, wier bemanning door het omslaan van het vaartuig in den Februaristorm zoo jammerlijk omkwam, van Nieuwediep met eigen tuigage naar Scheveningen komen zeilen.


De Chr. Geref. predikanten van Den Helder

In die dagen is Johannes Anthonie Klercq, zoon van Johannes Cornelis Klercq en Wilhelmina Cornelia Gal uit Middelburg,  predikant in Den Helder. Hij is een geliefde dominee om zijn trouw en medeleven met zijn gemeente, toegevelijk om bezwaren weg te nemen, geen groot redenaar.  

Begraafplaats Huisduinen in Den Helder, waar oude zeemansgraven zijn te vinden

Het ongeval met de vissersboot raakt zijn ziel diep, zijn medeleven met de door het noodlot bezochtte families is groot. Op het kerkhof te Huisduinen spreekt hij innig bemoedigende woorden, bij de teraardebestelling van de zes omgekomen schepelingen die daar begraven worden. Het zevende bemanningslid blijkt later de man met de zwarte baard te zijn. Aangespoeld in Scheveningen, vlak bij huis. Hoe tragisch kan het lot zijn loop hebben. 

Vredige rust in Huisduinen

Tot slot nog dit. Bij het speuren in historische kranten kom je naast alle boven beschreven misère ook hilarische berichten tegen. Hiervan zou je een aparte rubriek kunnen maken, ter lering en vermaak. Zo stond in de krant op 13 maart 1889  landelijk het volgende te lezen.

Dat de hedendaagsche methode van huizen bouwen - een geheele reeks woningen van binnen als van buiten sprekend op elkaar gelijken - somtijds eigenaardige bezwaren kan hebben, bleek dezer dagen te Dordrecht.
In eene der woningen van de "Vereeniging" aan den Godfried Schalkensingel, kwam een tamelijk beneveld persoon des avonds half elf thuis; althans zoo meende hij. Hij begaf zich regelrecht naar het slaapvertrek en bemerkte niet, dat hij gekomen was in de slaapkamer zijner reeds rustende buurvrouw, die vergeten had hare huisdeur van binnen te sluiten.
De vrouw, die terstond zag, dat deze man met baard niet haar baardloze echtgenoot was, dien zij van een vergadering thuis verwachtte, schrikte hevig en snelde terstond de kamer uit. Gelukkig ontmoette zij reeds aan de deur haar eigen man, die nu den verdwaalde indringer op tamelijk onzachte wijze de deur uitwierp.

Servicepoint:
Inzage historische kranten zie; http://kranten.kb.nl
Lijst van Nederlandse rampen zie; http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Nederlandse_rampen
Geschiedenis van de Scheveningen SCH 169 zie; http://www.scheveningen-haven.nl

© 2011 Albert Prins
Videoclip Scheepsrampen aan de kust (6,20 min) http://youtu.be/nccYnHcRttg

05-06-2011 om 00:00 geschreven door albert65

01-06-2011 om 23:00 geschreven door albert65