De verwarring rond een vergeten Aart Schouman

Wanneer kunstconnaisseurs een Aart Schouman in bezit krijgen, ontstaat een lichte euforie, zo niet een overtreffend gevoel een waar meesterwerk te aanschouwen. Maar als het ene Aart Schouman, de echtgenoot van Herremijna Klercq, betreft vervliegt de hoop, want deze Aart bezit andere kwaliteiten.

Herremijna Klercq trouwde op 9 juni 1798 met Johannes Mol, geboren te Dordrecht en wonende aan de Kolfstraat, zoon van Martinus Mol en Ida Nagel, maar dit huwelijk wordt door echtscheiding op 6 november 1804 ontbonden. 

Herremijna hertrouwd op 16 oktober 1816, op huwelijkse voorwaarden met Aart Schouman, (zoon van Apolonius Schouman en Adriana Koning) gedoopt NG te Dordrecht op 27 februari 1774. Hij is schilder (1816) en verwer (1832), werd lid van tekengenootschap "Pictura" te Dordrecht op 2 oktober 1796, maar liet middels zijn broer Martinus op 1 oktober 1806 weten, dat hij bedankte als lid. Wisselvallig van karakter als hij was, trad hij opnieuw toe op 2 oktober 1816, maar liet door Izak Schouman op 16 september 1822 opnieuw bekend maken, dat hij geen lid meer wenste te zijn. Van deze Aart Schouman zijn nagenoeg geen werken bekend 

Plafond- behangschildering Oude Stadhuis 's- Gravenhage door Aart Schouman (1710-1782)

Aart Schouman (ook gespeld als Aert Schouman) geboren te Dordrecht 4 maart 1710, overleden te Den Haag 5 juli 1792, was de zoon van Leendert Schouman en Cornelia de Vos. Schouman ging op zijn vijftiende in de leer bij Adriaan van der Burg. In 1736 werd de broederschap van Sint Lucas door hem opgericht. Deze broederschap was een vereniging van kunstliefhebbers en amateurs voor Dordrecht en omstreken. Hij was vier jaar lang voorzitter van de Haagse schildersbroederschap "Pictura" en erelid van een Haagse dichtersgenootschap.

Aart Schoumans werk bestaat vooral uit portretten en grote behangselschilderingen. Aanvankelijk schilderde hij mytholigische en bijbelse thema's. Later kwamen daar ook meer decoratieve composities met vogels, zeldzame dieren en plantenstudies bij.
Schouman werd echt beroemd als schilder door zijn aquarellen van stadsgezichten en de parkachtige landschappen met exotische vogels. Deze waren in die tijd vrij uniek en nog altijd worden ze als speciaal gezien. Naast schilderen hield hij zich ook bezig met het maken van etsen en glasgravures.

Zelfportret van Aart Schouman 1630

Aart Schouman was tussen 1735 en 1785 een toonaangevend kunstenaar in Zeeland en het Zuiden van Holland, de huidige provincie Zuid-Holland. In die periode woonde en werkte hij in Dordrecht, Den Haag en Middelburg en gaf les aan leerlingen in Dordrecht en Den Haag, waaronder zijn neef Martinus Schouman. Hij reisde tweemaal naar Engeland en bezat een belangrijke collectie schilderijen. Aart Schouman overleed in 1792 op 82-jarige leeftijd in Den haag. Zijn leven is goed gedocumenteerd, omdat hij dagboeken bijhield. Helaas is zijn werk nu matig bekend en tamelijk ondergewaardeerd.

Aart Schouman Aquarel van de Wijnstraat te Dordrecht 1745

Izak Schouman (1801-1878) was leerling van zijn vader Martinus Schouman, de neef van Aart Schouman, Hij volgde zijn vader, toen deze blind werd, in 1836 op als tekenleraar aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda. Izak Schouman was gedurende dertig jaar verbonden aan de K.M.A. Hij maakte hoofdzakelijk portretten, maar heeft ook een imponerend historiestuk op zijn naam staan; "De Generaal Chassé op de Citadel van Antwerpen, de morgen na het bombardement van de stad op 27 October 1830." Zijn vader Martinus Schouman genoot een niet geringe faam, als schilder van zeestukken.

Portret Johannes van Lil, zijn zoon en Aart Schouman 1735

Tot slot nog een aardigheid om te weten;
Op 6 september 1764 verkoopt Johanna Hoogstraten, weduwe van Hendrik Nerings voor fl. 2.000,00 aan Johannes Koninghs, schipper; "een geheel huys aan de Nieuwe Haven, uitkomend op de Hoge Nieuwstraat." Goed beschouwd hebben de Van Hoogstraten's het huis hiermee ruim 110 jaar in eigendom gehad !

Op 15 januari 1793 vinden we het volgende transport;
"Pleunis Schouwman en Jan de Jong, voogd over de boedel van wijlen Johannes Koning verkopen aan Pieter Koning, beurtschipper op Bergen op Zoom, een geheel huys en de erve op de Nieuwe Haven, belend Huibert den Bandt aan de eene en huis Johan Ernst Heijken aan de andere zijde."

Dit blijkt echter een tussenhandel te zijn, want op 26 maart 1793 wordt het huis door  Pieter Koning voor fl. 2.000,00 doorverkocht aan Pleunis Schouman, beurtschipper op Goes. Op zijn beurt koopt Pieter Koning van Pleunis Schouman de dezelfde dag voor fl. 600,00, een huis en erf op de hoek bij de Blauwe Poort belent de doorgang naar de Binnenvest (thans Hoge Nieuwstraat 233)

In het bevolkingsregister van 1812 worden als bewoners van het huis genoemd Apolonius (Pleunis) Schouman, rentenier, geboren 26 april 1734 (een neef van de kunstschilder Aert Schouman) en Aart Schouman, geboren 1 februari 1774. (De weduwnaar van Herremijn Klercq)

Pleunis of Apolonius Schouman overleed op 24 april 1816. Op 28 spetember 1816 laat Martinus Schouman (kunstschilder), gemachtige namens de erven wijlen Apolonius Schouman openbaar verkopen; "het huis en erf te Dordrecht op de Nieuwe Haven A 443/424 en belend met het huis thans bewoond door de heer Anthonij van de Mijle aan de eene en de heer Heijke aan de andere zijde van agteren uitkomende op de Hoge Nieuwstraat. In de prijs begrepen; enige meubelen, waaronder een hangkast op de bovenachterkamer, een ijzeren schoorsteen en pijpen in de binnenkamer, kleerstokken op de zolder, raamhorretjes in het saletje (erker)." Koper is Jacob van Sluijsdam voor fl. 900,00 die het huis op 24 oktober 1816 doorverkoopt aan Daniël van Sprang, schipper.

Overname tekst ten dele van: www.rvvz.demon.nl en wikipedia

30-12-2011 om 00:00 geschreven door albert65

07-12-2011 om 00:00 geschreven door albert65

Klercq van Dordrecht

De geur van oud perkament en geboend eikenhout doet me herinneren aan mijn jeugdjaren, toen ik, op de vrije woensdagmiddag van school, op ontdekkingstocht door het Abdij van Middelburg op zoek naar iets bijzonders ging. Wat dat dan wel wezen mocht wist ik niet. Als het maar iets te vertellen had over mensen uit het verleden.

Zo voel ik me nu ook. Het zoeken naar families Klercq brengt me naar onverwachte plaatsen. Al vaker kwam ik de naam Klercq tegen in verband met Dordrecht, maar nooit heb ik daar concreet een vondst gedaan. Tot ik kortgeleden een genealogie van André de Haan ontdekte. En warempel; ook hier treffen we Klercq aan, en niet zonder ingewikkelde verbanden. De naam schept zelfs verwarring.

Johannes Vermeer, Zicht op Dordrecht.

De schrijfwijze van Klercq is vaak aan verandering onderheven. De nauwkeurigheid van de "ambtlyke fchrieyver ter ftadhuyze" werd nogal eens bepaald naar de fonetische ervaring van "dien fchrieyver." Zo kwam het voor dat de naam Klercq, werd genoteerd als "Clerk", "Klerk" of "de Clercq." Om uit die verwarring te geraken, is vergelijking met geboorteplaats, ouders en huwelijk de enige methode om te bepalen of het om dezelfde persoon gaat. En dat is ook het geval bij de Klercq-en van Dordrecht.

Ik zal u een klein voorbeeld geven; Seike (Lucia) van Havenbeeck, geboren omstreeks 1690 te Klundert  huwt in 1735 met Cornelis Clerck, geboren te Roosendaal, maar ze is wel weduwe van ene Cornelis Clercq uit Klundert, waarmee mogelijk een verband kan worden gelegd met onze Brabantse Willem Klercq (1754-1801) uit Willemstad-Dinteloord, omdat deze Cornelis uit dezelfde streek komt.
Seike hertrouwt, omstreeks 1751, na het overlijden van Cornelis Clerck, met Jan Krom, afkomstig van Maastricht, nu wonende te Steenbergen en hij is weduwnaar.

Uit het huwelijk van Cornelis en Seike worden 2 zonen geboren; Cornelis (de) Klerk (1714-1775) en Arnoldus Petrus (de) Klercq, geboren te Roosendaal (1724-1807). Ons zijn alleen deze twee zonen bekend, maar het gerede vermoeden mag bestaan, dat meer kinderen uit dit huwelijk zijn geboren, want binnen de periode van 10 jaar zal dit gezin waarschijnlijk niet kinderloos zijn  gebleven, gezien het feit dat van geboortecontrole geen sprake was. Dus kunnen kinderen uit het archief verdwenen zijn of jong gestorven, wat veelvuldig voorkwam.

Arnoldus Petrus vertrekt met zijn vrouw Wilhelmina Pickaert naar Bergen op Zoom en zal daar een nieuwe tak Klercq stichten. Waarover later nog meer te vertellen is.

Apoloniakapel te Dordrecht

Cornelis (de) Klerk, die later ook als Klercq bekend wordt, is ook in Roosendaal geboren. Net als zijn ouders en zijn broer is hij Ned. Gereform. gedoopt. Cornelis wordt grutter met een winkel in de Nieuwstraat. Op 21-jarige leeftijd trouwt hij met Hermijna (Hermina) Versteegh, geboren te Bommel, haar moeder Adriana Kok, weduwe van Jan Versteegh, assisteert bij de huwelijksvoltrekking.

Het huwelijk is "zegenrijk" want er worden 11 kinderen geboren, waarvan de helft jong sterft. Cornelis ziet zijn gezondheid afnemen, en samen met zijn vrouw stelt hij een testament op bij notaris R. Nolthenius, de tekst luidt;
Cornelis Klercq, grutter en burger van Dordrecht en zijn vrouw Herremijne Versteegh, hij ziek, zij gezond. Zij benoemen de langstlevende van hen beiden tot erfgenaam en voogd over hun minderjarige erfgenamen. De langstlevende zal gehouden zijn hun kinderen te onderhouden, te alimenteren etc. tot hun mondigheid of eerder huwelijk en hun dan een bedrag van 50 gld uit te keren.
Cornelis overlijdt op 1 juli 1775. Hij wordt begraven in de Augustijnenkerk met ordinaire koetsen, niet luiden en laat kinderen na

Gravenstraat te Dordrecht

Nu Herremijne weduwe is geworden, acht ze het ook raadzaam te legateren. Bij  notaris A. Bax laat ze de volgende tekst opstellen;
Hermina (Herremijna) Versteegh, weduwe van Cornelis Klerk (Klercq), inwoonster van Dordrecht. Zij legateert aan haar zoon Cornelis Klerk (Klercq) de keuze "om haar wagen, of de vrijdom of het regt van dien, thans door hem in hure gebruikt, of als huurder waargenomen werdende, met alle gevolgen en aankleven deszelven" aan te nemen voor een bedrag van 900 gld. Aan haar dochter Adriana Klerk (Klercq), echtgenote van Jan Velthuijzen (Velthuysen), legateert zij al haar klederen. Tot erfgenamen van haar overige na te laten goederen benoemt zij haar kinderen, op voorwaarde, dat zij in haar boedel zullen inbrengen al hetgeen zij in het toekomende aan haar schuldig zullen zijn. Tot voogden over haar minderjarige erfgenamen benoemd zij Eliza Louis van der Horst, binnenvader van het Stadskrankzinnig- en verbeterhuis en de stadschirurgijn Abraham de Quindt. Beiden verklaren de voogdij te aanvaarden.

Zicht op de Grote Kerk

Herremijne komt te overlijden, ze laat kinderen na. Ook zij wordt met ordinarie koetsen en niet luiden, om 10 uur voormiddag op 4 juni 1783 ten grave gedragen in de Augustijnenkerk. Het "niet luiden," zal er op duiden dat zij er niet op gesteld was om de klokken van de kerk te luiden bij haar begrafenis.

Haar eerste kind Cornelis (20-10-1736) overlijdt al na 231 dagen en krijgt een graf aan het klokhuis bij de kerk. Het tweede kind Johannes (10-11-1737) wordt 7 jaar en krijgt het beste graf in de Nieuwkerk. Lissia (Lesia) Pieternella (26-04-1739) trouwt op 31-jarige leeftijd met Johannes Schipper van Hendrik Ido Ambacht op 21 okt. 1770. Adriana Klercq, geboren 20 mei 1742 wordt slecht 50 dagen oud. Het één na volgende kind krijgt ook de naam Adriana, wat niet ongebruikelijk was, om de gedachtenis van het eerder overleden kind in eerbied te bewaren. Deze Adriana huwt bij haar tweede huwelijk met Evert Heijstek, 50 jaar oud, geboren te Almkerk en drie jaar na zijn huwelijk met Adriana te Puttershoek overleden. Johanna Klercq geboren op 15 jan. 1750, van haar ontbreken gegevens. Johannes die na Johanna is geboren op 27 mei 1752 leeft ook niet lang, na 189 dagen wordt ook hij begraven. Hermannes die hierop volgt (22 dec. 1754) trouwt met Maria Thinot. Pieter Klercq (6 febr. 1757) en Anna Klercq (22 okt. 1760) worden resp. 2 jaar en 15 dagen oud.

De Nieuwstraat in Dordrecht, met voorm. huizen van "Klercq"

Cornelis Klercq (21 dec. 1743), die na de eerste Adriana geboren is,  trouwt met Jannetje (Johanna Anna) van Harthals. Uit dit huwelijk worden twee kinderen geboren.  Herrmijna (Hermina) Klercq (7 aug.1776 - 11 okt. 1832), die wel trouwt, eerst met Johannes Mol en na de echtscheiding voor de tweede maal met Aart Schouman. Het tweede kind heet Heijltje Klercq (21 maart 1778 - 11 jan. 1820) zij trouwt met Anne Andriessen. Van Heijltje is niet veel meer bekend, dan dat zij in de Nieuwstraat woonde en haar echtgenoot  Matthijs Andriessen afkomstig was uit de Nieuwe Breestraat in Dordrecht.

Van deze familie Klercq uit Dordrecht zijn verder geen mannelijke nakomelingen bekend. Het is mogelijk dat deze stam Klercq is uitgestorven. Maar het is niet uitgesloten, dat nieuwe gegevens ontdekt worden, waardoor nieuwe puzzle-stukken aanéén gelged kunnen worden. Daarom is stamboom onderzoek zo facsinerend en nooit compleet.

Cornelis (1776) en Herremijna Klercq (1776 - 1832) handelen levendig in onroerende goederen. Het ene na het andere huis wordt gekocht of daarna weer verkocht. Dan weer staat Cornelis bekend als huisbaas, op een ander moment wordt hij omschreven als dagloner. Zijn dochter doet daar niet voor onder. Ook zijn koopt en verkoopt huizen soms wel twee  of negen tegelijk, soms van haar vader of van schoonfamilie. Het is blijkbaar in die tijd heel gebruikelijk dat ook vrouwen handel konden drijven in onroerend goed.

Johannes Vermeer Haven van Dordredcht

In bijlage treft u overzicht aan van de koop en verkoop van onroerend goed, zowel van Cornelis als ook van Herremijna Klercq. Uit de koopakten en omschrijving blijken bijzonderheden waarom de koop of verkoop plaats vond.

Servicepoint;

VIDEO GALLERY

Videoclip; Dordrecht oldest city of South Holland (2.48 min) http://youtu.be/5sh5gpJptXs Videoclip; Dordrecht Canaltrip (5.37 min) http://youtu.be/lUTMdaPWwqk

Bijlagen:
Cornelis Clerq.pdf (237.6 KB)   
Koopakten Cornelis KlercqBeveiligd.doc (27 KB)   
Koopakten Hermina KlercqBeveilgd.doc (32 KB)