's Avonds komen Siv en Åke met hun zoon bij mij op bezoek om afscheid te nemen. Maria is reeds naar Jönköping. Ze zijn aangeslagen, maar de begrafenis is geen gespreksonderwerp. Ondanks de verdrietige omstandigheden is het een gezellig samenzijn. We wisselen cadeautjes uit, ik vertel over mijn belevenissen en we beloven elkaar nog eens op te zoeken.

In alle vroegte ga ik de volgende dag met een taxi naar het vliegveld. In mijn bagage wederom een wonderbaar souvenir: Gids Petterwitsj... Sjamaanvader Petterwitsj... Peter Spiik... Oude Petter... Petter Witsj...

Warrior Iadied

Diep ontroerd door de ervaringen en inzichten wandel ik de volgende dag langs de bevroren rivier en oudste kerk van Gällivare. Dit is een van de plekken waar Saami gekerstend werden. Christelijke priesters brachten, in hun pogingen de inheemse cultuur de nek om te draaien, de oudste jongens uit de Saami-gezinnen onder in een groot, naburig, schoolgebouw. Met zijn allen sliepen de jongens daar op zolder, weggerukt bij hun ouders en weggerukt uit hun eigen cultuur. Ze sliepen er onder de dekens van thuis. Een deken zoals ik mezelf heb aangeschaft; een deken met beschermende motieven: de Goden; de kota's; de vrouw van de Sjamaan; de voorraadschuur; de beer; het zonnekruis-met-zijn-vier-gelijke-stralen; het rendier; de wolf; enz.

'Misschien heeft het voor hen geleken alsof de bescherming niet werkte, althans niet daar en niet onmiddellijk, maar... de mens wikt...'

Wandelend langs de Vassara älv voel ik me innig verwant met de geschiedenis van de Saami. De cultuurmoord scheen toentertijd gelukt te zijn, maar dergelijk menselijk ingrijpen zal in werkelijkheid nóóit lukken, want oude kennis kan terugkomen, reizen is er het probate middel voor.

'Leefde mijn Gids Petterwitsj uit de bovenwereld ooit als mijn vader Petterwitsj in dit gebied? Leefde ik hier ooit als ik-Jonge-Man-Zoon-van-Peterwitsj? Jazeker, mijn reizen in de andere werelden gaven mij zicht op eerdere levens van de ziel van de huidige Thea Penterman, geboren 24 december 1954!'

Warrior Iadied

In 'Het Verhaal van de Steen' schrijf ik: 

'... in het boek  'The End of Drum-Time' dat Siv voor mij bij de bieb leende, las ik dat de Engelsen, die de Saami koloniseerden, er werk van maakten de namen van de Lapse bevolking te registreren. Aangezien zij de Saami-taal onvoldoende beheersten om de Lapse namen correct te schrijven, vroegen ze naar de betekenis van de naam en noteerden vervolgens de Engelse versie. Hedendaagse Saami bezitten dus twee namen: hun Lapse naam en de destijds officieel geregistreerde Engelse vertaling daarvan.'

En wat is nu het geval? In Lapland heb ik in de tweede en laatste week van mijn verblijf daar in 2000 en 2001 het boek 'The End of Drum-Time' gekocht. De laatste weken nu, in januari en februari 2013, heb ik in dit boek gezocht naar onderbouwing voor bovenstaande zin en... die kan ik niet vinden. Ik heb het boek 'The End of Drum-Time' ondertussen wel vijf keer gescand doorgenomen en voor een groot deel echt gelezen: geen opmerkingen te vinden over de kolonisatie!

Brr, om nerveus van te worden.

Nu zijn er meerdere mogelijkheden; thuis heb ik namelijk de tweede bijgestelde editie (second revised edition) van het boek. 

Håkan Rydving schrijft: 

'In this second edition I have made some minor changes of the text...'

Vertaling van mijn hand: 'Ik heb enkele kleine tamelijk onbelangrijke veranderingen in de tekst aangebracht.' 

Dus misschien was het biebboek van Siv de eerste druk en was de opmerking over de kolonisatie en de twee namen van de Saami daarin wel opgenomen.

De tweede mogelijkheid is dat ik de kennis over het ontstaan van de dubbele naam in het museum Ájtte in Jokkmokk heb opgepikt. Namelijk op 30 december 2000 toen ik, met Siv en Åke, de exposities in  het museum zo minutieus heb bekeken.

Bizar in dit kader is dat ik in 'Het Verhaal van de Steen' over het tweede bezoek aan het museum, op 3 januari 2001, schrijf: 

'Ik loop de zalen in: 'Zou er toch iets in het museum zijn?'

Het is zinloos. De eerste keer heb ik het museum minutieus bezichtigd en niets gevonden: 'Waar en hoe zou ik moeten zoeken?''

Tja, dan schrijf ik dit en dan zou ik ondertussen daar zo ongeveer het belangrijkste verklarende principe - de vertaling van de namen - opgepakt hebben.

Derde mogelijkheid is dat ik het hele principe zelf verzonnen heb. 

Nou daar geloof ik niet in. Nee, de vertaling van de naam is wezenlijk voor het bijzondere van mijn reis naar Lapland, maar 'het vertalen' ontspruit zeker niet aan mijn creativiteit. 

Hm, met de naamsverandering waar de Lappen zich mee bezighielden en waarover Håkan Rydving rept, wordt de vertaling trouwens wankel, want wat als de familie Spik of Spiik niet oorspronkelijk de Lapse naam Witsj had? Maar goed, zo zal het niet zijn want de naamsverandering betreft... voornamen. De familie Witsj is bij de kolonisatie door de Engelsen in de Engelse vertaling beslist Spik of Spiik gaan heten. 

Hm, nog enkele kanttekeningen. Mijn eerste, in de jaren tachtig overleden, echtgenoot noemde mij 'Wiets'; een liefdevolle afkorting van 'Prullewiets' dat zoiets betekent als 'grappig kleintje'. Tja, hij was over de twee meter en daar kon ik met mijn 1.67 maar net bij. Eerst noemde hij me volledig 'Prullewiets', maar vanwege de associatie met prul was ik niet zo blij met die bijnaam.

Hm, in de familie van mijn man waren bijnamen gewoon. Van origine stammen ze in de mannelijke lijn van Denen af en in het Deens betekent 'wits' verstand. Dus dan zou het een kleintje met verstand zijn... misschien een kleintje dat al heel vroeg kan praten. Haha, een wiets is ook een mop of grap. Dan betekent prullewiets: een kleine mop.

Door mijn weerstand tegen 'prul' werd het eerste deel van de bijnaam er enigszins gekwetst afgelaten en werd het 'Wiets'. Mijn geliefde buurvrouw van toen, haar man en haar ouders, inmiddels allemaal overleden, namen de (bij-)naam over. Zij spraken mij niet anders aan dan met 'Wiets(je)'. Als ik erover nadenk is het best ontroerend; door die naamsverandering, door die bijnaam, had ik een identiteit... was ik echt iemand die gezien werd in die gemeenschap. Ja, over naamsverandering bij de Lappen gesproken, mijn eigen geschiedenis sluit er mooi bij aan.

Ja, en dan is daar nog mijn opa van moeders kant. Deze vrolijke oude man pronkte bij zijn kleinkinderen graag met 'gekke' buitenlandse woorden. Misschien wel Bargoens; woorden die hij in de handel geleerd had. In de jaren zestig van de vorige eeuw - ik was rond de tien jaar - zei hij ooit eens: "Wat zit je te witsen...?" 

Toen ik hem bevreemd aankeek zei hij: "Ja, dat wist niet hè, maar 'witsen' betekent 'praten'!"

Ik kan me deze gebeurtenis nog goed herinneren omdat er, terwijl hij dit zei, rondom zijn hoofd allemaal witte bollichten vonkten. Ik keek naar hem... helemaal gevangen in zijn energie. Nu zou ik zeggen: net alsof we samen in een trancetunnel zaten. 

Ik vind het bijzonder; alsof er in mijn verleden, in mijn jeugd en twintiger en dertiger jaren, al voorbereidende ervaringen zaten naar 'het Moment van Inzicht' op 3 januari 2001 in Lapland.

Warrior Iadied

Ad ingescande foto van 9 februari 1976: Grootouders van moeders kant, mijn eerste echtgenoot en ik op onze huwelijksdag in het stadhuis van Nijmegen.

Penterman, Thea - Warrior (2006). Het Verhaal van de Steen. Utrecht: Uitgeverij Gopher.

Rydving Håkan (1993) 1995, The End of Drum-Time. Religious Change among the Lule Saami, 1670s-1740s. Acta Universitatis Upsaliensis. Historia Religionum 12. Uppsala.

Tja, daar sta ik dan. Vorige week was ik hier al met Siv en Åke. Voor de tweede keer binnen een week in hetzelfde museum! Eigenlijk is mijn toegangskaartje ongeldig, want het geeft enkel toegang voor het jaar waarin je het kaartje koopt. De medewerksters weten het, want na de jaarwisseling verkopen ze allemaal nieuwe kaartjes. Ze staan me wat onwennig aan te kijken, alsof ze denken: 'Moeten we die wat vreemde dame die helemaal uit Nederland komt nu voor de tweede keer entree laten betalen, terwijl een kaartje normaal... eigenlijk wel!'

Ze zeggen niets.

Ik voel aan wat hen bezighoudt, maar hou mijn kaken stijf op elkaar: 'Sommige regels!'

Ik loop de zalen in: 'Zou er toch iets in het museum zijn?'

Het is zinloos. De eerste keer heb ik het museum minutieus bezichtigd en niets gevonden: 'Waar en hoe zou ik moeten zoeken?'

Onwennig sta ik rond te kijken. Ik kan mijn draai niet vinden en bemerk opeens honger te hebben. Vrijwel direct schiet ik het museum uit: op naar de pizzeria in de hoofdstraat. Net als met Siv en Åke smaakt de pizza uitstekend en met goedgevulde maag wandel ik een uurtje later naar het bussstation van Jokkmokk: Mijn logeerverblijf en de derde Saami-film lokken.

Warrior Iadied

Terwijl ik in WEDERWAARDIGHEDEN schrijf, check ik foto-albums, reisverhalen, gewone reisaantekeningen, mijn boek 'Het Verhaal van de Steen' en kom ik verrassende bewaarde souveniertjes tegen. Heel wat leeswerk!

Omdat de gebeurtenissen in 'Het Verhaal van de Steen' zich gewoon in de gewone wereld hebben afgespeeld, vind ik het leuk om WEDERWAARDIGHEDEN met veel foto's te verluchten. Hm, best een taak; soms denk ik: 'Nou is het wel genoeg, ga maar even pauzeren met WEDERWAARDIGHEDEN...'

Zo kom ik zaken tegen waarvan mijn mond openvalt. Deze kwesties meld ik in glossen. Deze tekst 'Thea en Peter - Contact met Tekeningen 1' is een glos bij 'HET VERHAAL VAN DE STEEN - Peter Spiik'. Ik schrijf deze tekst op 7 februari 2013, maar plaats hem op het web terug in de tijd, dat kan namelijk. 

Dit betekent even zoeken... hoe en waar? Het is wel de bedoeling dat het een logisch geheel blijft en ik heb nog niet helemaal door wanneer op een bepaalde datum een tekst boven of onder een reeds bestaande tekst geplaatst wordt. Goed, het hoeft niet per se eenvoudig te zijn! 

Na wat schuiven lijkt 'Thea en Peter - Contact met Tekeneningen 1 op plaatsingsdatum 3 februari 2013 op zijn plek te vallen.

Hm, in het boek 'Het Verhaal van de Steen' vertel ik dat ik tekenend op een krant oude Peter duidelijk maak dat ik uit Nederland ben gekomen. Ik weet ook zeker dat ik op een krant getekend heb, maar... blijkbaar heb ik ook getekend op een pagina uit mijn blocnote. Tenminste die pagina tref ik (6 februari 2013) aan tussen mijn gewone reisaantekeningen van mijn reis naar Lapland. Ik heb er twee foto's van gemaakt: een foto van de voorkant en een foto van de achterkant van die pagina.

Destijds op 3 januari 2001 ging mijn gesprek met de oude Peter met veel gebaren gepaard! Op de voorkant van de pagina staat verbeeld dat ik in Holland (Nederland) drumde en dat ik met het vliegtuig naar Gällivaare vloog.

De vraagtekens staan voor het gegeven dat ik niet wist wat ik daar in Gällivaare, beter gezegd in Lapland, precies te zoeken had. 

Vanuit de vraagtekens kom ik op deze pagina bij Laïla Spik en van haar bij Peter Spiik.

Hm, alles is met een zwarte pen geschreven en getekend, behalve de naam van 'Peter Spiik'; die is met blauwe inkt geschreven. Ik denk dat ik de naam van Peter Spiik later heb toegevoegd. Weet ik wel zeker.

Centraal op de voorkant van de pagina heb ik blijkbaar een Lapse drum getekend. Beslist om oude Peter duidelijk te maken dat mijn bezoek aan hem met drummen en reizen verbonden was. 

Grappig dat ik op het drumvel de Drie Werelden zo duidelijk heb aangegeven. Ergens, ik denk in het museum Ájtte, had ik al, voor twee Zweedse Kronen, een A-4tje gekocht met afbeeldingen die op drums getekend werden en dus kende ik de indeling van de drum (ook uit het boek 'The End of Drum-Time') en de verschillende mogelijke afbeeldingen. Hm, en min of meer de betekenis van deze laatsten.

Beer, die erop staat, is in elk geval mijn Krachtdier uit het Westen. O, en Rendier is ook Een van mijn Krachtdieren. Centraal staat een soort Wervelwind. Deze Wind verwijst naar de Reistunnel: een Soort Snelweg om Andere Werelden te bereiken.

Tja, het lijkt me niet dat ik mijn gewone reisaantekeningen dien over te typen. Blijkbaar heb ik me daar in Lapland redelijk druk gemaakt over alcoholisme en de relatie tussen mannen en vrouwen. Ik schreef er een verhaaltje over het met alcohol testen van de geschiktheid van een man als echtgenoot. Ook heb ik, gezien mijn aantekeningen, behoorlijk gestudeerd op de Kwintessens van Krachtdieren als Dolfijnen, Adelaar en Wolf. Deze studie is vrij logisch want ik wilde Hun Kwaliteiten absoluut inzetten om de Zoektocht in Lapland tot een goed einde te brengen.

Warrior Iadied

Penterman, Thea - Warrior (2006). Het Verhaal van de Steen. Utrecht: Uitgeverij Gopher.

Rydving Håkan (1993) 1995, The End of Drum-Time. Religious Change among the Lule Saami, 1670s-1740s. Acta Universitatis Upsaliensis. Historia Religionum 12. Uppsala.

Tegen de ochtend sluimer ik in, maar gelukkig... precies op tijd knappen alle waterleidingen met een enorme knal. Het lijkt erop dat de spirits over mij waken. Snel kleed ik me aan, stop de cadeaus in een tas, neem de drum onder mijn arm en wandel naar het busstation van Gällivare. 

De buschauffeur rijdt héél voorzichtig. De bus heeft vele tientallen kilometers naar het Zuiden te gaan en het is glad op de weg. Verkeer is er nauwelijks. Als we al met al vijf voertuigen tegenkomen, is het veel. Het sneeuwlandschap glijdt voorbij en de passagiers praten en gebaren. Hun stemmen worden luider als we langs roodwitte linten rijden. Blijkbaar praten ze over de overstekende rendieren en de risico's voor dieren en verkeer. Inderdaad, redenen genoeg om rustig te rijden. De adrenaline zit nog rijkelijk in mijn bloed en vrolijk en vol goede moed neem ik alles in me op.

Eenmaal in Jokkmokk, Peter's woonplaats, aangekomen, wandel ik door de hoofdstraat van het stadje richting zijn huis. De zachtgeel geverfde, houten kerk met haar kleine ruitjes in wit houtwerk ziet er betoverend uit: net suikerwerk. In stil protest fotografeer ik mijn drum naast de toegangspoort op het pad naar de kerk. Niet dat ik iets tegen religies of kerken heb, welnee, ik doe van harte mee. Ik geloof in God en de manier waarop hij gedankt of geprezen wordt, maakt mij niets uit. Maar ondertussen vind het absoluut niet te betreuren dat, ondanks de inspanningen van religieuze instituten en de handelwijze van enkele fanatieke adepten, het drummen niet is uitgebannen. Van mij mag het drummen een eigen plek binnen de verschillende religies krijgen.

Warrior Iadied

Opgefrist door het buiten zijn, praten Laïla en ik vervolgens in de romantisch-gezellige woornkamer over de praktijk van het drummen. Ik laat haar mijn achtkantige drum zien en bewonder die van haar. Deze drum heeft een ovale vorm en een schitterend uitgesneden bolle achterkant gemaakt van een berkenboomknoest. Laïla slaat tamelijk voorzichtig op haar kwetsbaar uitziende drum en deze laat een vrij hoog, tamelijk iel, geluid horen. Als ik op mijn drum sla, resoneert zijn bas aandachttrekkend door het woonvertrek.

Pratend over sjamanistische gebruiken vertel ik Laïla over het smudgen, dat wil zeggen het reinigen van de menselijke aura met rook van smeulende salie. Na zo een tijd met elkaar gesproken te hebben, heb ik het idee dat de tijd gekomen is en vraag ik haar nieuwsgierig of zij een Saami-man kent die veel van drummen weet. Laïla noemt de naam van een man die nog enkele honderden kilometers naar het Noorden woont.

"Nee," zeg ik, "ken je de man uit de film van gisteravond? Zijn naam is Peter Spiik!?"

"Ach," zegt Laïla, "de oude Petter... natuurlijk... die is bijna familie."

Ik vertel haar dat ik juist hém graag zou ontmoeten, dat ik volgens mij daarvoor naar Lapland ben gekomen. Laïla aarzelt even, want de oude Petter is in de tachtig, maar dan belt ze hem en het is goed.

"Morgen kun je hem in zijn woonplaats bezoeken!"

De energie in mijn lijf stijgt tot gigantische hoogten. Het liefst ging ik meteen terug naar mijn pension. Niet aan de orde! Eerst bekijken we gezamenlijk de tweede Saami-film. Op mijn verzoek rijden Laïla en haar dochter mij daarna met de auto terug naar mijn barak in Gällivare.

Slapen doe ik die nacht bijna niet. Ik heb veel te veel energie en ben angstig om, zonder wekker, de bus te missen, terwijl die heel vroeg vertrekt en ik nog helemaal naar het busstation moet lopen. Opgewonden lig ik in bed te woelen: 'Morgen! Morgen zal ik weten waarvoor ik deze reis naar Lapland heb ondernomen.

Warrior Iadied

Ad foto: smudgeschelp met aangestoken salie.

De volgende middag stap ik bij Laïla in de auto. Het blauwwitte landschap met de besneeuwde sparren is betoverend. Hier en daar hangen roodwitte linten aan de kant van de weg. Laïla vertelt dat het waarschuwingslinten zijn: "Dat zijn de plekken waar rendieren plegen over te steken."

Haar echtgenoot en dochter zijn thuis en verwelkomen mij eveneens hartelijk. Mijn ogen kleven aan de schat originele Saami-voorwerpen die hun huis herbergt. Laïla en haar man koken een uitgebreid Laps maal en het rendiervlees smaakt me uitstekend. 

Dan is het tijd om de sneeuw in te gaan om de rendieren te voeren. Achter het huis loopt een groep dieren op een groot, omheind terrein. Er zijn jonge rendieren bij die hun moeder hebben verloren op de trektocht naar het Noorden en bijzondere mannetjes, die uitverkoren zijn getemd te worden zodat ze de rendierkudde kunnen leiden. Gezamenlijk heeft Laïla's familiegroep een groot aantal dieren, die vrij in de bossen rondlopen. In het blauwe schijnsel van het winterlicht van de poolnacht hoor ik het geknik van de knieën van de rendieren en leg ik stro op de besneeuwde hardbevroren grond. Sprookjesachtig worden de beelden uit mijn voorbereidende reis bewaarheid. 

Warrior Iadied

Ad ingescande foto van 2 januari 2001: Rendieren voeren bij Laïla Spik in Lapland. Met de rode jas: de echtgenoot van Laïla.