Bij de courantiers ging het primair om “het volk” van informatie te voorzien. Hen min of meer maatschappelijk te scholen. Het ging dus niet zozeer om de poen, hoewel de courantenfamilies er verre van armlastig door zijn geworden. Nee, gewoon steenrijk. Waar (bijna) dagblad De Pers, samen met de treinblaadjes Spits en Metro, het nu juist alleen van advertentieopbrengsten moet hebben, hadden de dagbladen van weleer het juist alleen van de opbrengsten uit abonnementen en losse verkoop.

Grappig is de anekdote over de allereerste dagbladadvertentie, die van Holloway pillen en zalven. Om daarvoor reclame te kunnen maken wilde de “pillendraaier” een annonce, toen het gezwollen woord voor advertentie, in de krant plaatsen. Iets wat in Nederland totaal ongebruikelijk was. Hiervoor stond hij, met zijn hoed in de hand, voor meneer de courantier. “Of  deze zijn annonce in zijn blad wilde opnemen?!” Minstens tot drie keer toe werd hem, voor dit onzedelijk verzoek, de deur gewezen. Door vasthoudendheid kreeg de kwakzalver uiteindelijk wel zijn zin. “Oké, ik zal uw annonce in onze courant opnemen.” “En wanneer mag dat dan gebeuren, meneer de courantier?” “Dat zult u wel zien, u leest onze courant toch wel?!” Als de dagbladen, bijna tot aan de dag van vandaag aan toe, door adverteerders gebrek aan commercie werd verweten, mag worden aangenomen dat dit cultureel was bepaald. Getuige de eerste dagblad-adverteerdersovereenkomst, zoals ik omschreef. 

Maar ik dwaal af. Dagbladen hebben heel lang hun maatschappelijke verantwoordelijkheid weten te nemen. Maar ook deze bedrijfstak is uiteindelijk voor aandeelhouders en het grote geld gevallen. Natuurlijk, met de opkomst van TV, brokkelde de prominente rol van het dagblad stelselmatig af. Ze verdwenen uit het centrum van de stad, om zich op veel goedkopere industrieterreinen te vestigen. Eigenlijk had dat nooit mogen gebeuren. De krant hoort in het hart van de samenleving, dus óók in het hart van de stad.

Ze zijn er helemaal niet meer, die mooie dagbladtitels, zoals de Haagsche Courant, Het Vaderland, Dagblad Het Binnenhof,  de Apeldoornse Courant, Zwolsche Courant, Dagblad De Typhoon, Courant Nieuws van de Dag, Dagblad Het Vrije Volk, Rotterdamsch Nieuwsblad, Leidsche Courant, Goudsche Courant, Rijn & Gouwe, Deventer Dagblad, Veluws Dagblad, Utrechts Nieuwsblad, Amersfoortse Courant, Twentsche Courant Tubantia, ….  Al die meneren bestaan gewoon niet meer. In meer dan de meeste grote steden van ons land, zijn de dagbladtitels inmiddels zelfs in buitenlandse, Engelse en Belse, handen. Nederland kent eigenlijk nog maar twee Nederlandse dagbladconcerns, die van de Telegraaf en de Noordelijke Dagblad Combinatie. En dat vind ik in en in triest.

-o-o-o-